16-mavzu. Kichik biznes moliyasi reja

«Biznes-farishtalar»
Bu vaqtda venchur kapital sifatida kapital qo‘yilmalarning shunga o‘xshash turiga ixtisoslashgan tashkilotlar tomonidan taqdim qilinadi, «biznes-farishtalar» (businessangels), qoidaga ko‘ra odatda kichik biznes sohasidagi investitsiyalarni amalga oshirishga tayyor bo‘lgan individual investorlar sanaladi. Buyuk Britaniyada faoliyat yurituvchi biznes farishtalar 40 ming atrofida». Biznes farishtalar tomonidan amalga oshirilayotgan kapital qo‘yilmalarning katta qismi o‘rtacha 10000 dan 1 mln. funtgacha bo‘ladi. Angliya banki ma’lumotlariga ko‘ra, (BankofEngland 2003a), to‘rtdan uch holatda kapital qo‘yilmalar o‘rtacha 50 000 f. st dan oshmaydi.
Qoidaga ko‘ra, biznes-farishtalar 10 dan 40% gacha aksiyalarni xarid qiladilar.
Ular kompaniyalarni boshqarishga ta’sir ko‘rsatishga intiladilar. Buyuk Britaniyada biznes farishtalarning milliy tarmog‘i tashkil qilingan, uning maqsadi moliyaviy mablag‘larga muhtoj kompaniyalar va salohiyatli biznes farishtalar o‘rtasida aloqalarni o‘rnatishdir.
Venchur investorlar va biznes farishtalar tomonidan taqdim qilinadigan aksionerlik kapitalga qo‘yilmalar hisobidan moliyalashtirish ko‘pincha xususiy kapital deb ataladi
Muqobil investitsiyalar bozori
Muqobil investitsiyalar bozori kichik, yangi va rivojlanayotgan kompaniyalar uchun 1995-yil London fond birjasida tashkil qilingan. Ulardan ko‘pchiligi oilaviy kompaniyalar va MVO natijasida tashkil qilingan. AIM aksiyalar savdosi va moliyaviy resurslarni jalb qilish uchun bozorni yaratishda kompaniyalar tomonidan foydalaniladigan samarali mexanizmni o‘zida aks ettiradi. Bunda AIM sifatida investorlar xususan venchur investorlar va biznesfarishtalarga kompaniya mulkidagi o‘z ulushini sotish imkoniyatini taqdim qilish mumkin. AIMda ro‘yxatga olingan kompaniyalarning bozor qiymati qoidaga ko‘ra 1 mln. dan 300 mln. funtgacha bo‘ladi, ulardan ko‘pchiligining bozor qiymati 3 mln. dan 30 mln. funtgacha bo‘ladi. Xususan hozirgi vaqtda AIMda markaziy shahar ko‘chalarida zamonaviy kiyimlar chakana savdosi bilan shug‘ullanuvchi “Monsoon plc”, bayramlar tashkil qilish bilan shug‘ullanuvchi, “Center Parcs (UK) Group plc”, va futbol klublari Mill wall Holdings plc “Preston North End (UK) Group” ro‘yxatga olingan.
AIM fond birjasidagi to‘liq listing qiymati bilan taqqoslaganda kirish katta xarajatlarni talab qilmaydigan bozor sifatida rejalashtirilgan. AIM da ro‘yxatdan o‘tish taxminan 500 000 f. st ni tashkil qiladi. Blekuella (Blackwell 1999), tadqiqotlariga ko‘ra, AIMda moliyaviy mablag‘lar olish bilan bog‘liq xarajatlar amalda xuddi fond birjasida to‘liq ro‘yxatdan o‘tgandagi kabi yuqori. Hozirgi vaqtda AIM da 300 tadan ortiq kompaniya ro‘yxatga olingan.
«Ofeks»
Fond birjasida to‘liq listing olish va AIMga kirish bilan bog‘liq katta xarajatlarni hisobga olib 1997-yilda J. P. Jenkins Ltd, kompaniyasi yangi bozor— «Ofeks» (Ofex)ni tashkil qildi. Ammo hozirda mazkur tizim “PLUS-Markets Group plc” kompaniya tomonidan boshqariladi.
«Ofeks» bozori fond birjasidan to‘liq mustaqil, tizimda ro‘yxatga olish va moliyalashtirish uchun qiymat hamda to‘siqlar katta emas. Hozirgi vaqtda «Ofeks» tizimida 400 dan ortiq kompaniya ro‘yxatga olingan, shu jumladan ArsenalvaRangers kabi futbol klublari va “Adnam splc” va “Shepherd Neame Ltd” kabi pivo kompaniyalari shular jumlasidandir.