16-mavzu. Iste’mol, jamg‘arma va investitsiyalar reja

3. Investitsiyalar va uning darajasini belgilovchi omillar. 
Investitsiyalar – asosiy va aylanma kapitalni qayta tiklash va ko‘paytirishga, ishlab 
chiqarish quvvatlarini kengaytirishga qilingan sarflarning pul shaklidagi ko‘rinishidir.
U 
pul mablag‘lari, bank kreditlari, aksiya va boshqa qimmatli qog‘ozlar ko‘rinishida amalga 
oshiriladi. Pul mablag‘lari ko‘rinishidagi investitsiya 
nominal investitsiya
, ana shu pul 
mablag‘lariga sotib olish mumkin bo‘lgan investitsion resurslar real investitsiya deyiladi.
Investitsiyalarni ro‘yobga chiqarish bo‘yicha amaliy harakatlar - investitsion faoliyat, 
investitsiyalarni amalga oshiruvchi shaxs - investor deyiladi. 
Investitsiyalarning manbalaridan biri bo‘lib aholi keng qatlamlarining jamg‘armalari 
hisoblanadi. Shuni ta’kidlash lozimki, amalda jamg‘arma egasi va investor bir shaxsda namoyon 
bo‘lishi va bo‘lmasligi ham mumkin. Odatda, jamg‘arma jamiyatdagi ko‘pchilik subyektlar 
tomonidan amalga oshirilib, ulardan investitsiya sifatida foydalanish esa butunlay boshqa 
subyektlar tomonidan amalga oshirilishi mumkin. Shuningdek, iqtisodiyotda faoliyat yurituvchi 
sanoat, qishloq xo‘jalik va boshqa korxonalar jamg‘armasi ham investitsiya manbai bo‘lib 
hisoblanadi. Bu o‘rinda «jamg‘aruvchi» va «investor» bir subyektda mujassamlashadi. 
Investitsiya faoliyati quyidagi manbalar hisobiga amalga oshirilishi mumkin: 
- investorlarning o‘z moliyaviy resurslari (foyda, amortizatsiya ajratmalari, pul 
jamg‘armalari va h.k.); 
- qarz olingan moliyaviy mablag‘lar (obligatsiya zayomlari, bank kreditlari); 
- jalb qilingan moliyaviy mablag‘lar (aksiyalarni sotishdan olingan mablag‘lar, jismoniy va 
huquqiy shaxslarning pay va boshqa to‘lovlari); 
- davlat budjeti mablag‘lari; 
- chet elliklar mablag‘lari.
Mamlakatimizda investitsiyalarning moliyalashtirish manbalari tuzilishi ham yillar 
davomida o‘zgarib bormoqda (16.2-jadval). Jumladan, yildan yilga davlat budjeti 
mablag‘larining ulushi kamayib, korxona mablag‘lari, to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar 
hamda nobudjet fondlar mablag‘larining ulushi oshib bormoqda.