16-mavzu: Guruhlar dinamikasi va rahbarlik. Reja: Guruhlar turlari va ular samarasiga ta’sir etuvchi omillar

---

16-mavzu: Guruhlar dinamikasi va rahbarlik. 
Reja: 
1. Guruhlar turlari va ular samarasiga ta’sir etuvchi omillar. 
2. Noformal tashkilotlarni boshqarish va Xomans modeli. 
3. Tashkilotga rahbarlik qilish. 
4. Hokimiyat balansi. 
 
1. Guruhlar turlari va ular samarasiga ta’sir etuvchi omillar. 
Boshqaruvchining komanda guruhi
boshqaruvchi va uning bevosita xodimlari (bu xodimlar 
ham o’z navbatida boshqaruvchi) bo’lish mumkin. Kompaniyaning prezidenti va bosh vitse 
prezidenti bular tipik komanda guruhidir. 
Xuddi shunday guruhni chakana savdo magazinining direktori va magazinning bo’lim 
mudirlari va sotuvchilarni tashkil etadi. Formal guruhning ikkinchi tipi bu ishchi guruhidir. Odatda 
u bir topshiriq yuzasidan birga ish olib borayotgan shaxslardan tashkil topadi. Ularda ham umumiy 
boshqaruvchi bo’lsada, komanda guruhidan ajralib turadi, chunki ularda o’z mehnatini 
rejalashtirishda va amalga oshirishda mustaqillik bor. Formal guruhning uchinchi tipi magazinning 
bo’lim mudirlari va sotuvchilarni tashkil etadi. Formal guruhning ikkinchi tipi bu ishchi guruhidir. 
Odatda u bir topshiriq yuzasidan birga ish olib borayotgan shaxslardan tashkil topadi. Ularda ham 
umumiy boshqaruvchi bo’lsada, komanda guruhidan ajralib turadi, chunki ularda o’z mehnatini 
rejalashtirishda va amalga oshirishda mustaqillik bor. Formal guruhning uchinchi tipi komitetdir. 
Komitet bu tashkilot ichidagi guruh bo’lib, ularga bronta topshiriq yoki masalalar kompleksni 
bajarish vakolatlari berilgan. Ba’zida komitetlar komissiya, sovet, ishchi guruh deb ham atalishi 
mumkin. Lekin hamma hollarda ham yechimlarni guruh bilan bajarish nazarda tutiladi. 
Hamma komanda va ishchi guruhlar shuningdek, komitetlar birlashgan umumiy kollektiv 
bo’lib samarali ish olib borishlari kerak. Lekin bu ko’p hollarda ham amalga oshavermaydi. Afsuski 
bu guruh boshqaruvchilari umumiy yagona maqsadga erishishga o’z xissalarini qo’shishni hamisha 
ham lozim topavermaydilar. Hozirda tashkilot ichidagi har bir formal guruhni samaraldi boshqaruvi 
hal etuvchi ahamiyatga ega deb bo’lmaydi. Bu o’zaro bog’liq bo’lgan guruhlar o’zida tashkilotni 
sistema shaklida tashkil qiladigan bloklarni aks ettiradi. Tashkilot o’z global masalalarini faqat 
birgina holda samarali yechish mumkin: uning har bir struktura bo’limining vazifalari bir-biriga 
bog’liq holda belgilangan bo’lsa. Shunday qilib, har bir boshliq o’z vazifasini aniq ravshan tushunib 
yetsa va boshqaruv san’ati bilan qanchalik samarali foydalansa tashkilot shunchalik yuqori 
cho’qqilarga erishib boraveradi.
Guruhlar o’z maqsadlariga erishishning samarali yo’li ya’ni guruhlar samarasiga ta’sir etuvchi 
omillar quyidagilardir: 
- razmeri; 
- tarkibi; 
- guruh normasi; 
- jipsligi (birligi); 
- konfliktliligi; 
- statusi ya’ni mavqei; 
- a’zolarning funktsionnal roli. 
Razmeri
. Boshqaruv nazariyotchilari guruhning ideal razmerini aniqlashga juda ko’p vaqt 
sarf qilishdi. Ma’muriy boshqaruv maktabining namoyondalari formal guruh uncha katta 
bo’lmasligi kerak degan xulosaga kelishgan. Ralьf K.Devis fikricha ideal guruh 3-9 kishidan iborat 
bo’lishi kerak. Tadqiqotlar shuni ko’rsatadiki amalda ideal guruh 5 tadan 9 tagacha kishidan tashkil 
topadi. Umuman aytganda guruh a’zolari qancha ko’p bo’lsa, ular orasidagi muloqot shuncha qiyin 
bo’ladi. 
Tarkibi
. Bu yerda tarkib deganda shaxslar va qarashlarning o’xshashlik darajasi, 
muammolarning yechishdagi usullarining o’xshashligi tushuniladi. Savolni guruh muhokamasiga 
qo’yishdan asosiy sabab optimal yechimni topish uchun turli xil pozitsiyalardan foydalanishdir. 

---

SHuning uchun, tadqiqotlar bazasi tomonidan guruh tarkibiga iloji boricha bir-biridan farq 
qiladigan odamlarni olish kerak, deb borilgan maslahatning hech ajablanarli tomoni yo’q.