154 Fanning predmeti va vazifalarini yoritib bering?

154)Fanning predmeti va vazifalarini yoritib bering?
J: Mikroiktisodiyot Fani iktisodiyotning xal kiluvchi dastlabki bugini bulgan firma, korxona va undan xam kichik bulgan korxonalar, mikrofirmalar, turli xil xalk xujaligi soxalaridagi xizmat ishlarini bajaruvchi xujalik va tashkilotlarda bozor konunlari ta’sirida sodir buladiga iktisodiy jarayonlar, xodisalarni, iktisodiy konunlar xarakatini, ularni namayon bulish shart-sharoitlarinn okibatlarini urganib, taxlil kilib, xulosalar yasaydi.
155) Mikroiqtisodiyot fanining mohiyati nimada fan nimani o’rganadi?(fanning mazmuni, iqtisodiy faoliyat, iqtisodiy maqsadlar).
Mikroiktisodiyot (grekcha: "mikro" - "kichik" degani) iktisodiyotning dastlabki, xal kiluvchi buginlaridagi iktisodiy xodisalarni urganadi.
Uning iktisodiy maksadlari kuyidagilardir:

• 
  iktisodiy usish;
  
• 
  ish bilan tulik ta’minlanish;
  
• 
  iktisodiy samaradorlik;
  
• 
  tovarlar narxining bir me’yorda turishi;
  

- iktisodiy erkinlik;
- daromadni tutri taksimlash;

• 
  iktisodiy ta’minlanish;
  
• 
  savdo balansi.
  

Mikroiktisodiyot fanining moxiyatini k.uyidagi masalalarni bilish, urganish yordamida yoritish mumkin:
xozirgi davrdagi bozor iktisodi mexanizmini urganish;
umumiy muvozanat va iktisodiy fikrlash;
bozor xujaligi sharoitida firmalar, korxonalar, uy xujaligi va ularning tutgan urni, turlari, axamiyati, vazifasi samaradorligini taminlash
- talab va extiyoj nazariyasi asoslarini bilish;
bozor taklifi va talabi;
talab va taklif uzgaruvchanligi;
rakobatlashuv va korxonalar samaradorligini oshirish;
ishlab chikarish va uni tashkil etish;
ishlab chikdrish xarajatlari va foyda;
resurslardan foydalanish samaradorligi. Ish xaki, baxo.
Xozirgi kunda mikroiktisodiyot fanining boshka ijtimoiy-iktisodiy fanlar bilan uzviy boglikligi yakkol namoyon bulmokda. Masalan, kuyidagi fanlar bilan:
- iktisodiyot nazariyasi;
makroiktisodiyot;
makroiktisodiy statistika;
korxona iktisodiyoti;
k;ishlok xujaligi iktisodiyoti;
156) Ishlab chiqarish va uni tashkil etish (ishlab chiqarish jarayoni, ishlab chiqarishni tashkil etish ,ishlab chiqarish sohalari).
J: Bozor - tovarlarni ixtiyoriy ayirboshlash yuli Bilan taksimlashning ijtimoiy mexnizmidir.

Radsonal (foydali) xarakat - resurslar cheklangan sharoitda eng kam sarf xarajat kilib, foydani maksimal darajada oshirish uchun kilinadigan iktisodiy xarakatdir.
Ratsional xarakat, ya’ni foydaga erishish uchun buladigan xarakat xarajatlarsiz bulmaydi. SHШШuning uchun xarajat bilan foyda, olingan natijalar takkoslanadi.
Masalan, foydali xarakat kilib ishchi ish xaki oladi, tadbirkorlar - foyda, iste’molchilar esa konikish xosil kiladi. Olgan foyda yoki zarariga karab ularning yurish-turishlari xam uzgaradi.
Ishlab chikarish omillari - mexnat, er, mashina, asbob anjomlar, binolar va xomashyolarni maksulot ishlab chikarish xizmatlarni bajarishdagi foydalanish xarajatlaridir.
Kurinib turibdiki, xodisa va jarayonlarni iktisodiy taxlil kilish usullari koidalar bir-birlari bilan boglanib ketadi biri ikkinchisini tuldiradi. Bunda tuplangan xakikiy ma’lumotlar tartibga solinadi, tushuntiriladi va umumlashtiriladi.
Barcha fanlar empirikdir, ya’ni ularning barchasi faktlarga asoslanadi.
Iktisodiy tamoyil - bu umumumlashtirish bulib, uzida bir kancha noanik mikdoriy tushunchalarni birlashtiradi.
Iktisodiy ma’lumotlar - faktlar odatda xilma-xilligi bilan ajraladi: ba’zi bir individlar (shaxslar, xujaliklar institutlar) bunday xarkat kilsa, boshkalari unday xarakat kiladi. Iktisodiy prinsiplar shuning uchun kupincha urtacha mikdor sifatida yoki statistik extimollar sifatida shakllanadi. Masalan, ><ЎO‘zbekiston engil sanoat korxonalarida urtacha mexnat unumdorligi anik kursatilgan bulsa, iktisodchilar uni umumlashtirgan buladilar yoki jamoa xujaliklarida urtacha don xosili xar gektardan 45 sццentner bulgan bulsa, iktisodchilar undan kam yoki kup xosil olgan xujaliklarni shu 45 sentner xosil olganlar guruxiga kushgan buladilar. Lekin bunday umumlashtirishni tugri kullab, talkin kilinsa, undan kup ma’no chikadi va foyda buladi.
157) Ishlab chiqarish imkoniyatlarini aptimollashtirishni tushuntirib bering?
J: Ikgisodiyot ixtiyorida turgan mavjud resurslar va bilimlar xisobiga xar kanday ikki xil maxsulotni naksimal xajmda ishlab chikarish mumkinligi - bu ishlab chikarish imkoniyatidir.
Ishlab chikarish imkoniyatlari:
a) resurslarning cheklanganligi, kamyobligi;
b) iktisodiyotning samaradorligi;
v) iktisodiy tanlov;
g) alternativ xarajatlar tutrisida malumot beradi.
159)Elastiklik nima ?
J: Elastiklik - bu o'zgaruvchining boshqa o'zgaruvchining o'zgarishiga sezgirligi ko'rsatkichi, ko'pincha bu sezgirlik boshqa omillarning o'zgarishiga nisbatan narxning o'zgarishi. Biznes va iqtisodiyotda elastiklik deganda jismoniy shaxslar, iste'molchilar yoki ishlab chiqaruvchilarning talabni yoki narx yoki daromad o'zgarishiga qarab etkazib beriladigan miqdorni o'zgartirish darajasi tushuniladi. Bu asosan tovar yoki xizmat narxining o'zgarishi natijasida iste'molchilar talabining o'zgarishini baholash uchun ishlatiladi.
Asosiy mahsulot
Elastiklik - bu iqtisodiy omil boshqasiga qanchalik ta'sirchanligini ko'rsatadigan iqtisodiy o'lchovdir, masalan, talabning yoki taklifning narxining o'zgarishi yoki daromadning o'zgarishiga talabning o'zgarishi.
Agar tovar yoki xizmatga talab narx o'zgarganda ham nisbatan statik bo'lsa, talab elastik emas deyiladi va uning elastiklik koeffitsienti 1,0 dan kam.
Moslashuvchan tovarlarga kiyim yoki elektronika kiradi, elastik bo'lmagan tovarlarga esa oziq-ovqat va retsept bo'yicha dorilar kabi narsalar kiradi.
175) Mikroiqtisodiyot o’rganish uslubi deganda nimani tushunasiz?
J: Xap kanday fanga uxshash iktisodiyot xam uzi urganadigad konun va konuniyatlarni aniklash uchun ma’lum usullardm foydalanadi. Aloxida iktisodiy agentlarning iktisodi xarakatini urganishda kuyidagi usullar kullaniladi:

• 
  <analiz ><va ><sintez ><usuli;>
  
• 
  <monografik ><usul;>
  
• 
  <iktisodiy-statistika ><usuli;>
  
• 
  <xisoblash-konstruktiv ><usuli;>
  
• 
  <tajribaviy ><usul;>
  
• 
  <abstrakt ><mushoxada ><usuli;>
  
• 
  <matematik ><modellashtirish ><usuli;>
  
• 
  <indukkiya ><va ><dedukkiya ><usuli;>
  
• 
  <optimallashtirish ><usuli;>
  
• 
  <muvozanatni ><anshutash ><usuli;>
  
• 
  Fanni urganish uslubi (metodologiyasi) deganda, uni urgani: faoliyatining shakllari, usullari va ularning boglikligi tushuniladi. Ushbu fan buyicha masalani urtaga kuyish, tadkik mavzusini va ilmiy nazariyasini shakllantirish, shuningdek aniklangan natijani xakikiyligi, ya’ni urganilayotgan ob’ektga muvofikdigi jixatidan tekshirish metodologiyani kullashning eng muxim tomoni xisoblanadi. Iktisodiy xodisa va jarayonlarni urganish uslubi - tadkikot yoki bilim, anglash yuli, vokealik: amaliy yoki nazariy uzlashtirish usullari yigindisidir.
  

176) Iqtisodiy agentliklar nima?
J: iqtisodiyot agentlari Ular iqtisodiyot doirasida qandaydir qaror qabul qiladigan har qanday shaxs, muassasa yoki muassasa guruhidir. Boshqacha qilib aytganda, ular iqtisodiyotning tegishli qoidalariga ega bo'lgan aniq iqtisodiy tizim ichida, aralashuvchi sub'ektlar bo'lishadi.
Ushbu agentlar mutaxassis iqtisodchilar tomonidan iqtisodiy o'yinni sintez qilish va uning barcha jarayonlarini soddalashtirish maqsadida tashkil etilgan. Shu tarzda, uni tahlil qilish, shuningdek, butun ishlashini tushuntirish osonroq. Yopiq iqtisodiyot doirasida uchta asosiy iqtisodiy agent mavjud.
Bular: oilalar (iste'molchilar), kompaniyalar (ishlab chiqaruvchilar) va davlat (bozorni tartibga soluvchi). Garchi ularning har biri boshqacha rolga ega bo'lsa-da, ularning barchasi butunlay zarurdir va ularning bir-biri bilan munosabatlarni o'rnatishi juda muhimdir. Shuni yodda tutingki, iqtisodiy agentlar ikki baravar rol o'ynaydigan paytlar mavjud.
178) Ratsional harakat nima?
J: Ratsional (foydali) xarakat - resurslar cheklangan sharoitda eng kam sarf xarajat kilib, foydani maksimal darajada oshirish uchun kilinadigan iktisodiy xarakatdir.
Ratsional xarakat, yani foydaga erishish uchun buladigan xarakat xarajatlarsiz bulmaydi. SHШШuning uchun xarajat bilan foyda, olingan natijalar takkoslanadi.
Masalan, foydali xarakat kilib ishchi ish xaki oladi, tadbirkorlar - foyda, iste’molchilar esa konikish xosil kiladi. Olgan foyda yoki zarariga karab ularning yurish-turishlari xam uzgaradi.
179) Ishlab chiqarish omillari nimalardan iborat?
J: Ishlab chikarish omillari - mexnat, er, mashina, asbob anjomlar, binolar va xomashyolarni maksulot ishlab chikarish xizmatlarni bajarishdagi foydalanish xarajatlaridir.
180) Noyob nematlarni taqsimlashning bozor mexanizimni yoritb bering?
J: Xar kanday jamiyatda noyob nematlarni taksimlash mgammosi turadi. Nemat deganda, biz tovarlar, xizmatlar va resurslarni tushunamiz. Nematlar noyobligi deganda - iktisodiy subektlardagi mavjud nematlar zaxirasining shu nematlarga extiyoj sezgan xaridorlarning talablarini etarli darajada kondira olmasligi tushuniladi. Nematlar noyobligi - bu biror tovar yoki resurs xajmining malum vakt oraligida chegaralanganligidir. SHuning uchun xam nemat noyobligi, nematning fizik nuktai nazardan chegaralanganligidan fark kilib, u nisbiydir, yani nematning xajmi xozirgi vaktda unga bulgan talabni kondirish uchun etarli emas.
Noyob nematlarni ikki turga bulish mumkin: ishlab chikarish resurslari va ular asosida ishlab chikariladigan istemol nematlar.
Ishlab chikarish resurslarini takror ishlab chikarilishi buyicha xam ikki turga bulish mumkin: takror ishlab chikariladigan ishlab chikarish resurslari (bunga kishlok xujalik maxsulotlaridan paxta, don va boshka maxsulotlarni misol sifatida keltirish mumkin, ular xar yili takror ishlab chikariladi. Xuddi shunday mexnat resurslari xam takror ishlab chikariladi), takror ishlab chikarilmaydigan, fizik nuktai nazardan chegaralangan ishlab chikarish resurslari (foydali kazilma boyliklarni misol sifatida karash mumkin: temir, kumir, oltin va xokazo).
181) Iqtisodiy extiyoj nima?
J: Iqtisodiy extiyoj-shaxsni,korxonani yoki jamiyatni faoliyat kursatishini va rivojlanishini ta’minlab turish uchun zarur bulgan narsa.Iktisodiy extiyojni iktisodiy faoliyatga undaydigan ichki kuch sifatida karash mumkin.
Iktisodiy extiyojni ikki turga bulish mumkin:birlamchi extiyoj (ozik-ovkat,kiyim-kechak,uy-joy),ikkilamchi extiyoj (dam olish,sayoxat kilish,sport bilan shugullanish, ukish va xakazo).Umuman olganda extiyoj real va noreal bulishi mumkin.
Real extiyoj deganda ushbu extiyojni kondirish uchun shaxsning daromadi etarli bulishi takoza kilinadi.
Noreal extiyoj bulganda,extiyojni kondirish uchun daromad etarli bulmaydi.
182) O’zaro bir birini toldiruvchi nematlar nima?
J: O’zaro bir-birini tuldiruvchi ne’matlar-bu shaxsni yoki ishlab chikarish extiyojini komplektlarda kondiradigan ne’matlar.Tuldiruvchi ne’matlardan biriga talab oshsa,kolganlariga xam talab oshadi.Masalan engil avtomobilga talab osh sa,benzinga,garajlarga xam talab oshadi.
183) Talab va taklifning bozordagi ahamiyati qanday?
J: Talab va taklif orkali bozor mexanizmini urganish, ularning grafiklarini taxlil kilishdan boshlandi. Malumki, davlatning aralashuvisiz, talab va taklif muvozanat xolatga keladi va unga asosan tovarning bozor narxi urnatiladi xamda muvozanatni taminlaydigan maxsulotning umumiy xajmi urnatiladi. Lekin, kanday kilib, narx va maxsulot xajmi talab va taklifning bazi bir xarakteristikalari bilan boglangan? Kanday kilib ular vakt buyicha uzgaradi va kanday kilib ularga umumiy iktisodiy faollik, ish xaki xarajatlari tasir kiladi? Nima uchun talab va taklif bozorlar (rakobatlashgan, monopol, oliuopol va boshka) buyicha fark kiladi? Nima uchun bazi bir bozorlarda tovarlar tankis va xokazo savollarga javob berish uchun talab va taklifning diaurammasini karashdan boshlaymiz. Taklif va talabni iktisodiy nuktai nazardan taxlil kilish, juda kup va keng mgammolarni xal kilishda universal vosita bulib xizmat kiladi. Bunday mgammolarga kuyidagilar kirishi mumkin: jaxondagi iktisodiy sharoitlar uzgarishining maxsulot ishlab chikarishga va uning samaradorligiga tasiri; narxlarni nazorat kilish buyicha davlat tomonidan kuriladigan chora-tadbirlarni baxolash; iktisodiy ragbatlantirish va minimal ish xakini belgilash; soliklarning, subsidiyalarning, importga kuyiladigan poshlinaning, ishlab chikaruvchilar va istemolchilar faoliyatining chegaralashlarning umumiy iktisodiyotga tasiri va xokazo.
184) Talab va taklif qonunlari va mohiyatini ayting?
J: Mahsulot narxi va sotib olinadigan tovar miqdori o’zgarishi o’rtasida bo’ladigan teskari yoki qarama-qarshi bog’liqlik talab qonuni deyiladi.
Narxning o’zgarishi bilan taklif etilayotgan tovar miqdorining to’g’ri bog’liqlikdagi o’zgarishi taklif qonuni deyiladi.
Talab – bu pul bilan ta‘minlangan ehtiyojdir. Ehtiyoj sotib olish uchun zarur bo’lgan pul bilan ta‘minlanmasa, u “xoxish”, “istak” bo’lib qolaveradi.
Bozor narxlarining amaldagi darajasida ma‘lum davr oralig’ida ishlab chiqaruvchi yoki sotuvchilar tomonidan tovarlar va xizmatlarning belgilangan miqdorini bozorga chiqarilishi taklif deyiladi.
186) Taklif miqdori narxdan tashqari qanday omillarga bog’liq?
J: Taklif - ishlab chiqaruvchilarning (sotuvchilarning) istalgan vaqtda bozorda sotish uchun har qanday narxda tovarlarni etkazib berish istagi va qobiliyati. Tovarlarni etkazib berish qobiliyati cheklangan resurslardan foydalanish bilan bog'liq, shuning uchun bu qobiliyat barcha odamlarning barcha ehtiyojlarini qondiradigan darajada katta emas, chunki siz bilganingizdek, jami ehtiyojlar cheksizdir.
Narxlar va taklif etilayotgan tovarlar miqdori o'rtasida ijobiy (to'g'ridan-to'g'ri) o'zaro bog'liqlik mavjud: narxlar pasayishi bilan narxlar oshib borgan sari taklif ortadi va aksincha, narx pasayishi bilan birga narxlarning pasayishi, boshqa narsalar tenglashishi kuzatilmoqda.
187) Iqtisodiy xudud?
J: Erkin iqtisodiy hudud (EIH) — bu tadbirkorlik va boshqa xoʻjalik faoliyati bilan shugʻullanish uchun shart-sharoitlarni odatdagiga qaraganda qulayroq qilib, aniq belgilangan chegara va maxsus huquqiy rejim (tizim)dagi suveren mamlakatning maʼlum bir hududidir.
EIH — investitsiyalarni alohida mintaqalar va mamlakat iqtisodiyotini rivojlantirish, resurslarni kam chiqindili va chiqindisiz qayta ishlovchi yanada progressiv texnologiyalarni joriy qilish, xalqaro aloqa va hamkorlikka taʼsir oʻtkazish uchun qulay sharoitlar yaratish maqsadida soliqqa tortish, valyuta, bojxona va shu kabilarni tartibga solishdagi alohida tartib va shart-sharoitlar oʻrnatadigan huquqiy normalar yigʻindisidir.
188) Muvozanatlashgan baho deganda nimani tushunasiz ?
J: Muvozanatlashgan baxo deb,- talab xajmi taklif xajmiga mos kelgandagi baxo tushuniladi.
189) Talab elastikligi nima?
J: Elastiklik - bir uzgaruvchining boshka bir uzgaruvchi ta’siri ostida uzgarishini ulchaydigan ulchov; anikroq kilib aytganda, biror uzgaruvchining bir foizga uzgarishini natijasida boshka bir uzgaruvchining ma’lum foiz mikdorga uzgarishini kursatadigan sondir.
Bunga enu muxim misollardan biri bulib, narxga boglik bulgan talab elastikligidir. Bu elastiklik tovar narxining bir foizga uzgarishi, unga bulgan talabning necha foizga uzgarishini kursatadi.
Bu kursatkichni tulikrok kurib chikamiz. Narxga boglik talab elastikligini kuyidagicha yozamiz:
(1)
bu erda - ning foiz buyicha uzgarishi; - ning foiz uzgarishi.
SHuni eslatish lozimki, foiz uzgarish, uzgaruvchining absolyut uzgarishini, uzgaruvchining oldingi darajasiga nisbatidir, ya’ni:
.
Demak,
. (2)
190) Soliq yukini tavar elastikligiga ko’ra taxlili qanday?
J:
191) Taklifning narx bo’yicha elastikligi nima?
J: Taklifning narx buyicha elastikligi - bu narxning bir foiz uzgarishiga javoban, taklif kilinadigan tovarning mikdorini foiz buyicha uzgarishini bildiradi. Bunday elastiklikning kiymati musbat buladi, nima uchun deganda, ishlab chikaruvchilar uchun yukori narx, ularni kuprok maxsulot ishlab chikarishga ragbatlantiradi.
Bu erda xam, taklif elastikligi ishlab chikarishga tasir kiluvchi omillar buyicha karalishi mumkin: foiz stavkasi; ish xaki; xom ashyo, yarimfabrikatlar narxi. Masalan, kupgina sanoat maxsulotlari uchun xom ashyo, yarim fabrikatlar narxiga nisbatan taklif elastikligi manfiydir. Xom ashyo narxining oshishi firmalar xarajatlarining oshishini bildiradi, shu sababli boshka shart-sharoitlar uzgarmaganda taklif kilinadigan maxsulot mikdori kamayadi.
Taklif chizigi xolatini siljishiga olib keladigan determinantlar kuyidagilar: resurslar narxi; ishlab chikarish texnologiyasi; solik va dotatsiyalar; boshka tovarlar narxi; narx uzgarishini kutish; bozordagi sotuvchilar soni.
193) Befarqlik egri chizig’i deganda nimani tushunasiz?
J: Befarklik egri chizigi - bu iste’molchi uchun bir xil naf beruvchi ne’matlar kombinatsiyalarini ifodalaydi.
194) Naflik funksiyasini mohiyatini yoritib bering?
J: Naflik funksiyasi. Avstriya iktisodchilar maktabi namoyondalari K.Menuer, E.Bem-Baverk, F.Vizerlar birinchilar katorida talab bilan narx, tovar zaxirasi va uning mikdori urtasidagi bogliklikni urnatishga uringanlar. Ular asoslashicha, chegaralangan resurslar sharoitida, ularning xajmi narxga ta’sir kiluvchi muxim omillardan biri xisoblanadi. Ular ketma-ket iste’mol kilinadigan, biror-bir ne’matning nafi kamayish xususiyatiga ega ekanligi tugrisidagi konuniyatni aniklashdi. Masalan, chankagan inson bir stakan mineral suvni zur xoxish bilan ichadi, ikkinchi stakan suv unga birinchi stakan suvday naf bermaydi, uchinchisi - ikkinchisiga nisbatan kamrok naf beradi va xokazo. Bizda kancha kup ne’mat bulsa, kushimcha bir birlik ne’mat kimmati, biz uchun shuncha past buladi. Demak, ne’matning narxi, uning umumiy nafligiga emas, balki chekli nafliligi bilan belgilanadi.
Naflik funksiyasi orkali nafakat umumiy naflikni ifodalash mumkin, balki ketma-ket ne’matdan kushimcha bir birlik iste’mol kilish natijasida oladigan kushimcha usgan naf mikdorini ifodalovchi, chekli nafni xam aniklash mumkin.
196)Ishlab chiqarish harajatlari?
J: Ishlab chiqarish harajatlari — korxonaning mahsulot i.ch. maqsadlarida, iqtisodiy resurslar sotib olish uchun qilgan pul sarflari. Firma oʻz faoliyatini bozordan moddiy resurslar, yaʼni asbob-uskuna, dastgohlar, transport va aloqa vositalari, xom ashyo, yoqilgʻi, har xil materiallarni, mehnat bozoridan ish kuchini sotib olishdan boshlaydi. Shunga muvofiq holda I.ch.x. tarkibiga xom ashyo, asosiy va yordamchi materiallar, yonil-gʻi va energiya harajatlari, asosiy kapital amortizatsiyasi, ish haqi va ijtimoiy sugʻurtaga ajratmalar, foiz toʻlovlari va b. harajatlar kiradi. I.ch.x. ga qilingan barcha harajatlarning puldagi ifodasi mahsulot tannarxinn tashkil qiladi.
197)Moddiy va nomoddiy ishlab chiqarish?
J: MODDIY ISHLAB CHIQARISH — jamiyat hayoti va taraqqiyoti uchun zarur boʻlgan moddiy neʼmatlarni yaratish jarayoni (q. Ishlab chiqarish).
Nomoddiy ishlab chiqarish tarmoqlarining xalk xo’jaligida tutgan urni. 
Nomoddiy ishlab chiqarish ijtimoiy ishlab chikarishning muxim tarkibiy qismi 
xisoblanadi. Chunki ijtimoiy ishlab chikarishda band bulgan aholining anchagina qismi shu 
tarmoq bilan boglangan va xizmat doirasi moddiy ishlab chikarishning rivojlanishiga bevosita 
tasir kursatadi, hamda aholi turmush sharoitining yaxshilanishiga xizmat qiladi. Shu sababli, xalk 
moddiy va madaniy turmush darajasining usib borishi bilan moddiy ishlab chiqarish tarmoqlari 
hamda unda band bulgan xodimlar soni tinmay ortib bormoqda. 
Nomoddiy ishlab chiqarish sohasida tarkibiy qayta qurishlar faol investitsiyasiyosatini o'tkazish orqali amalga oshiriladi. Shu sababli respublika investitsiyabazasini rivojlantirishga katta e'tibor berib, bunda o'z sarmoyalarimiz, tashqikreditlar, bevosita investitsiyalar va ularning barcha manbalaridan foydalanishko'zda tutiladi. Tashqi investitsiyalarni jalb qilishda bevosita investitsiyalar tarzida,davlat qarzlari, xalqaro moliya va iqtisodiy tashkilotlar, qarz beruvchi mamlakatlarmoliyaviy kredit resurslari shakllarida amalga oshirish mumkinligi hisobga olinadi.
198) Resurslar haqida tushuncha?
J: Resurslar (frans. ressource — yordamchi vosita) — pul mablagʻlari, boylik, zaxira, imkoniyatlar; davlat byudjetida daromad manbalari, tabiiy, iqtisodiy, mehnat, valyuta va boshqa R. boʻlishi mumkin. Keng maʼnoda — jamiyat hayotida i.ch.ni taʼminlashning vositalari, manbalarini ifodalaydigan iqtisodiy R. muqim oʻrindaturadi. Iqtisodiy R. tabiiy (xom ashyo, suv, oʻrmon P.), mehnat ("inson kapitali"), aylanma mablagʻlar (materiallar), axborot, moliya (pul kapitali) R.iga boʻlinadi. Top maʼnoda — iqtisodiy P. xoʻjalik faoliyatida foydalaniladigan, shu jumladan, yuqorida sanab oʻtilgan R.ni ham qamraydigan omillar majmuini bildiradi. R. tiklanadigan, yana qayta hosil qilish mumkin boʻlgan (ish kuchi, jihozuskunalar) va tiklanmaydigan (Mas, xom ashyolar — neft, koʻmir, gaz, rudali konlar) R.ga hamda i.ch. va mahsulot isteʼmoli chiqindilari boʻlgan ikkilamchi R.ga (dastlabki ishlatishdan keyin i.ch.da asosiy xom ayosh yoki mahsulot tarzida foydalaniladigan materiallar va buyumlar)ga boʻlinadi. Bunday R. qoʻshimcha moddiytexnika R. manbai hisoblanadi. Valyuta R.i, yaʼni erkin almashtiriladigan chet el valyutasi zaxiralari va uning tushum manbalari ham R.ga kiritiladi.
199) Ishlab chiqarishni tashkil etish?
J: Ishlab chiqarishni tashkil etish — mehnat jarayonida i.ch. re-surslari va mehnat qurollaridan oqilona foydalanib, belgilangan vazifani bajarish va yuqori samaradorlikka erishishga qaratilgan chora-tadbirlar majmui. I.ch.t.e. eng maʼqul usullarni, zarur asbob-uskunalarni tanlash, turli i.ch. sohalarining mutanosib va uzluksiz ishlashini taʼminlash, ishlab chikarish grafiginit bu-zilishiga yoʻl qoʻymaslik, korxona va sexlarda i.ch. estetikasi, sanitariyasi, mehnat muhofazasi va texnika xavfsizligi talablariga mos keladigan sharoitlarni yaratish va b. da namoyon boʻladi. I.ch.t.e. dan maqsad korxona uchun aj-ratilgan moddiy, moliyaviy va mehnat imkoniyatlaridan mumkin qadar yaxshiroq foydalanish, eng yuqori moliyaviy natijalarga erishishdir.
200) Talabnoelastik bo’lganda narxlarning o’sishini sotuvchi daromadiga ta’siri.
J: Taklifning narx bo’yicha elastikligi - bu narxning bir foiz o’zgarishiga javoban, taklif qilinadigan tovarning miqdorini foiz bo’yicha o’zgarishini bildiradi. Bunday elastiklikning qiymati musbat bo’ladi, nima uchun deganda, ishlab chiqaruvchilar uchun yuqori narx, ularni ko’proq mahsulot ishlab chiqarishga rag’batlantiradi.
bu erda Q^S - tovar taklifi; - tovar narxi.
Statistik ma’lumotlarga ko’ra taklif elastikligi quyidagicha hisoblanadi:
Bu erda ham, taklif elastikligi ishlab chiqarishga ta’sir qiluvchi omillar bo’yicha qaralishi mumkin: foiz stavkasi; ish haqi; xom- ashyo, yarimfabrikatlar narxi. Masalan, ko’pgina sanoat mahsulotlari uchun xom ashyo, yarim fabrikatlar narxiga nisbatan taklif elastikligi manfiydir. Xom ashyo narxining oshishi firmalar xarajatlarining oshishini bildiradi, shu sababli boshqa shart-sharoitlar o’zgarmaganda taklif qilinadigan mahsulot miqdori kamayadi.
204) Iste’mol tanlovi nazariyasi yoritib bering?
J: Iste’molchi tanlovi. Bozor talabining shakllanishi asosida shaxsiy (individgal) talab yotadi, ya’ni aloxida iste’molchining talabi, xar bir shaxs uzining fiziologik extiyojlarini kondirish uchun kandaydir maxsulotdan, kanchadir sotib olishi kerak, sotib olish uchun ma’lum mikdorda mablagi bulishi kerak. Iste’molchining mablagi chegaralangan. Iste’molchi xar doim tanlov oldida turadi: kaysi maxsulotdan kancha olishi kerak. Iste’molchining karor kabul kilishi, mavjud imkoniyat doirasida maksimal darajada uz extiyojini kondirishga, turmush farovonligining darajasini oshirishga xarakat kiladi. Ushbu, extiyojni kondirish darajasi yoki turmush farovonligi darajasi naflik (poleznost) deyiladi.
205) Ne’matlarning bir-birini o’rnini bosishini tushuntirib bering?
J: Bir-birini urnini bosuvchi nematlar-bu bir xil extiyojni kondiruvchi nematlardir.Masalan,shaxsning uusht maxsulotiga bulgan extiyojini mol uushti,kuy uushti yoki parranda uushti bilan kondirish mumkin.Odatda,bir-birini urunini bosuvchi tovarlardan biri narxining oshishi,boshkasiga buladigan talabni oshishiga olib keladi.
206) Raqobat turlari necha hil buladi va ularning vazifalari?
J: Raqobat — mustaqil tovar ishlab chiqaruvchi (korxona)lar oʻrtasida tovarlarni qulay sharoitda ishlab chiqarish va yaxshi foyda keltiradigan narxda sotish, umuman iqtisodiyotda oʻz mavqeini mustahkamlash uchun kurash. P. koʻp qirrali iqtisodiy hodisa boʻlib, u bozorning barcha subʼyektlari oʻrtasidagi murakkab munosabatlarni ifodalaydi. Resurslarnn yetkazib beruvchilar oʻrtasidagi R. oʻzlarining iqtisodiy resurslarini (kapital, yer, ishchi kuchi) yuqori nd/shshrda sotish uchun amalga oshiriladi. Ishlab chiqaruvchilar va resurelarni yetkazib beruvchilar oʻrtasidagi R. bozor munosabatlari rivojlangan, iqtisodiyot toʻliq erkinlashgan sharoitda yaqqol namoyon boʻladi.

• 
  Raqobatning to’rtta shakli mavjud:
  
• 
  1. Erkin raqobat;
  
• 
  2. Monopolistik raqobat;
  
• 
  3. Monopoliya;
  
• 
  4.Oligopoliyadir;