15-mavzu: og’zaki muloqot va uning xususiyatlari reja

1.Оg‘zаki shаkli.
Оg‘zаki аdаbiy mе’yorning rivоjlаnishigа хаlq qiziqchilаri, аskiyachilаri, 
lаtifаgo‘ylаri, хаlq bахshilаri kаttа hissа qo‘shgаnlаr. 
2. Yozmа shаkli.
Yozmа аdаbiy mе’yorning shаkllаnishidа bеlgilаngаn yozuv shаkli аsоsidа 
yozib qоldirilgаn yozmа аdаbiyotning хizmаti kаttаdir.
Yozma nutq va uning o‘ziga xos xususiyatlari 
Tildagi birliklar va hodisalarning reallashuvi, mustahkamlanuvi hamda me'yorlashuvida 
yozuvning xizmati katta bo‘lib kelayotganligi, shubhasiz. Nafaqat tilning me'yorlashuvi, balki 
dunyo xalqlari taraqqiyotida ham yozuvning o‘rnini chetlab o‘tib bo‘lmaydi. Zero, har bir xalq, 
millat sivilizatsiyasi u yaratgan yoki foydalangan yozuvga ham bog‘liq.
O‘zbek davlatchiligining shakllanishi hamda xalqimizning dunyo fani va madaniyatida, binobarin, 
til va nutq madaniyatida tutgan o‘rni, egallagan mavqyei haqida so‘z yuritganda bu xalqning necha 
ming yillar davomida foydalanib kelgan oromiy, sug‘d, xorazm, pahlaviy, urxun (runik), uyg‘ur, 
arab, lotin, rus (kirillsa) yozuvlarini va yana lotin yozuvi asosidagi o‘zbek alifbosiga 
o‘tayotganligimizni eslash kifoya. Shunday ekan, o‘zbek adabiy tilining shakllanishi, shubhasiz, 
o‘zbek xalqi asrlar davomida foydalanib kelgan yozuv madaniyatining takomili hamdir.
Yozuv muayyan bir tilda qabul etilgan va kishilar o‘rtasidagi muloqatga xizmat qiladigan yozma 
belgilar yoki tasvirlar tizimidir. Yozuv – kishilik jamiyati madaniy taraqqiyotining boshlanishi, 
bashariyatning uzoq va murakkab tadrijiy takomili jarayonidagi omillarning eng asosiylaridan biri. 

---

Yozuv tildan
 
ancha keyim paydo bo‘lgan (tovush tili 400—500 ming yillar ilgari yuzaga kelgan, 
yozuvning paydo bo‘lganiga esa 4-5 ming yillar bo‘lgan). Og‘zaki til (nutq)ning zamon (vaqt) va 
makon (masofa) nuqtai nazaridan cheklanganligi va uni bartaraf etish zaruriyati yozuvning 
paydo bo‘lishiga olib kelgan.