15. Мавзу. Magniy

15.Мавзу. Magniy va uning qotishmalari

режа:

1. 
   
   

Magniy yengil metall hisoblanib, 650°C haroratda suyuqlanadi, uning solishtirma og‘irligi 1,77 g/cm³ ga teng. Asosiy magniy rudalariga quyidagi birikmalar kiradi:

• 
  magnezit;
  
• 
  dolomit;
  
• 
  karnallit;
  
• 
  bishofit.
  

Magnezit minerali MgCO₂ tarkibli qo‘sh mineral bo‘lib, uning 28,8 % Mg qolgani esa Si, Fe, Al, Ca oksidlari bo‘ladi. Magnezitning yirik konlari Ural va boshqa joylarda bor.

Dolomit minerali MgCO₃ SaSO₃ tarkibli qo‘sh karbonat bo‘lib, uning tarkibida 13,5% Mg bor. Bundan tashqari, kvars, kalsit gips va boshqa qo‘shimchalar ham uchraydi. Dolomitning yirik konlari Ural, Ukraina va boshqa joylarda mavjud.

Karnallit minerali MgClKC16N₂O magniy va kaliyning suvli xloridi bo‘lib, 8,8 % Mg va boshqa qo‘shimchalardan iborat. Karnallitning yirik konlari Ural va boshqa joylarda bor.

Bishofit minerali MgC16N₂O magniyning suvli xloridi bo‘lib, uning tarkibida 12 % Mg bor. Bu birikmalarda ham turli qo‘shimchalar mavjud. U dengiz va ko‘llarda uchraydi.

Rudalardan magniy olishda elektroliz va termik usullardan foydalaniladi.

5.3–jadval

Magniyning quyma qotishmalari

Markasi	Kimyoviy tarkibi, %				Ishlatilish sohasi
	Al	Zn	Mn	Si
ML2	0,1	0,05	1–2	0,10	Benzin baki bo‘g‘zi, armatura
ML4	5,0–7,0	2–3	0,15–0,5	0,25	Dvigatel, samolyot detallari
ML5	7,5–9,0	0,2–0,8	0,15–0,5	0,25	Samolyotsozlikda, kimyo qurilmalarida

Magniy qotishmalari. Magniyning Al, Mn, Zn, Si va boshqa elementlar bilan hosil qilgan birikmalari magniy qotishmalari deyiladi. Magniyning ba’zi quyma qotishmalari markalari, kimyoviy tarkibi va ishlatilish sohalari 5.3 –jadvalda keltirilgan.

Bu qotishmalarning texnologik xossalari yaxshiligi, korroziyabardoshligi, yaxshi kesib ishlanishi, solishtirma puxtaligi yuqoriligi sababli ulardan samolyotsozlik va asbobsozlikda foydalaniladi.