15. Maruza Yarim o’tkazgichli asboblar va ularning ishlash prinsiplari

integral tranzistorlar deb ataladi. Emitter sohasida aralashma miqdori ko’proq bo’ladi. Kollektor zaryad tashuvchilarni ekstraktsiyalash (sug’urib olish) vazifasini bajaradi.

Tranzistorning bazasi p yoki r o’tkazuvchanlikka ega bo’lishi mumkin. SHunga ko’ra chetki qismlari r yoki p o’tkazuvchanlikka ega bo’ladi. Demak, tranzistor r-p-r yoki p-r-p strukturali bo’ladi. Tranzistorda ikkita r-p o’tish mavjud. Buni hisobga olgan holda tranzistorni ketma-ket ulangan ikkita bog’langan diod sifatida qarash mumkin (20.1b – rasm). Uning chetki uchlariga (emmiter – kollektorga) kuchlanish ulanganda r-p o’tishlarning biri to’g’ri o’tish bo’lsa, ikkinchisida teskaoi bo’lganligidan har ikkala yo’nalishda tizimdan tok o’tmaydi. Tranzistorni ikkita tok manbaiga 4.2- rasmda ko’rsatilgandek ulaymiz. K kalit ochiq bo’lganda emiiter zanjirida tok bo’lmaydi. Kollektor zanjirida esa oz miqdorda teskari r-p o’tish toki (I_kBt, t – teskari demak) bo’ladi. K – kalit ulanganda emmiter zanjirida tok hosil bo’ladi. CHunki Ye_e manba kuchlanishi emmiter – baza yo’nalishida to’g’ri r-p o’tish hosil qiladi. Bunda ko’pchilik kovaklar emitterdan bazaga o’tganda L_B > L_D bo’lganligidan kollektor o’tishiga yetib boradi. Natijada kollektor toki ortadi. Umuman olganda, tranzistorning asosiy xossasi bazada boraytgan jarayonlar bilan belgilanadi.

4.2 – rasm. Tranzistorni umumiy baza sxemasida ulash