15 – Мавзу метод ва методология: асосий тушунчалар

АСОСИЙ ОНТОЛОГИК КАТЕГОРИЯЛАР
Воқелик – бу бўлиб ўтган, содир бўлган реал нарса-ҳодисанинг мавжудлигидир.
Имконият – бу ҳали мавжуд бўлмаган, лекин бўлиши, рўй бериши мумкин бўлган нарса - ҳодиса
АСОСИЙ ОНТОЛОГИК КАТЕГОРИЯЛАР
(имкониятлик – воқелик)
Имконият ва воқеликнинг характеристкаси

• Имконият амалга ошгач, воқеликка айланади. Бунда:
• Воқелик – амалга ошувчи имконийлик;
• Имконият – потенциал (имкониятдаги) воқелик.
• Имконият реал мавжуд, лекин хусусият сифатида нрсаларнинг тегишли шароитларида
• бошқа бир нарсалардан келиб чиқиши ёки бошқача айтганда, сифатий ҳолат.

Бирлик – нарса, ҳодиса, жараённинг такрорланмас томонлари, белги ва хусусиятлари
Умумийлик – нарса, ҳодиса, жараённинг такрорланувчи томонлари, хусусият ва белгилари
АСОСИЙ ОНТОЛОГИК КАТЕГОРИЯЛАР
(бирлик - умумийлик)
Бирлик ва умумийликнинг характеристкаси (тавсифи)

• Умумийлик категорияси қонун категоряси билан боғлиқ
• Умумийлик зарурийлик билан чамбарачс боғлиқ
• Умумийлик моҳият категоряиси билан боғлиқ
• Бирлик категорияси тасодифийлик ва ҳодиса категориялари билан чамбарчас боғлиқ

МИҚДОР ВА СИФАТ
Моддий оламнинг муҳим томонларини акс
эттирувчи фалсафий категориялардир. Олам-
даги нарса ва ҳодисалар доимо ўзгариб, ривож-
ланиб боради, бу жараёнда нарсалар доимо
пайдо бўлади, ўзгариб туради. Лекин бундан
улар муайян мавжудлик шаклига эга эмас, мут-
лақ беқарор ва уларни бир-биридан ажратиб
бўлмайди, деган хулоса чиқмайди.


Миқдор нарсанинг шундай муайянлигидирки, шу
туфайли уни реал равишда (ёки фикран) бир
жинсли қисмларга бўлиш ва бу қисмларни бир
бутун қилиб тўплаш мумкин. Қисмлар ёки нарса-
ларнинг бир жинслиги (ўхшашлиги, монандлиги)
миқдорнинг фарқ белгисидир. Бир-бирига ўхша-
майдиган нарсалар ўртасидаги тафовутлар си-
фат характерига, бир-бирига ўхшаш нарсалар
ўртасидаги тафовутлар эса миқдор характерига
эгадир.