15- mavzu: Majburiyatlar tushunchasi va ularni baholash Majburiyatlarning iqtisodiy mohiyati va mazmuni

15- mavzu: Majburiyatlar tushunchasi va ularni baholash

1. 
   Majburiyatlarning iqtisodiy mohiyati va mazmuni
   
2. 
   Xo‘jalik yurituvchi subyektlarda olingan schyotlar va majburiyatlar hisobining vazifalari
   
3. 
   Majburiyatlarning yuzaga kelishi va tan olinishi holatini buxgalteriya hisobida aks ettirish
   
4. 
   Xo‘jaIik yurituvchi subyektlarda joriy va uzoq muddatli majburiyatlar hisobi
   

Majburiyatlarning iqtisodiy mohiyati va mazmuni
Mamlakatimizda olib borilayotgan izchil va samarali islohotlar n«ill)nsi o'laroq iqtisodiy ko‘rsatkichlaming barqarorligi saqlanib qolinmoqda, bunga ta’sir etuvchi asosiy omillar sifatida iqtisodiyotning modcinizatsiya qilinishi, ishlab chiqarishni erkinlashtirish dasturining bcknmu-ko‘st bajarilishi hamda xo‘jalik yurituvchi subyektlar o‘rtasida h'/.iui majburiyatlarning o‘z vaqtida ijro etilishi, to‘lov intizomiga amal qilmisliini keltirishimiz mumkin.
Majburiyatlar miqdori xo‘jalik yurituvchi subyektlarning laoliyatini belgilab beruvchi muhim ko‘rsatkichlardan hisoblanadi. O'/bekiston Reslublikasining Fuqarolik kodeksi 234-moddasiga mtivofiq, “Majburiyat - fuqarolik huquqiy munosabati bo‘lib, unga irtosiun bir shaxs (qarzdor) boshqa shaxs (kreditor) foydasiga muayyan liauikatni amalga oshirishga, chunonchi: mol-mulkni topshirish, ishni bajarish, xizmatlar ko‘rsatish, pul to‘lash va hokazo yoki muayyan harakatdan o‘zini saqlashga majbur bo‘ladi, kreditor esa - qarzdordan o'zining majburiyatlarini bajarishni talab qilish huquqiga ega bo'ladi»119.
()‘z faoliyatini amalga oshirish uchun korxona tasarrufida muayyan iqtisodiy resurslar - bozor talabi bilan ta’minlanadigan iqtisodiy ne’matlar, ishlab chiqarish uchun foydalaniladigan elementlar mavjud bo‘lishi lozim.
Majburiyatlar bu tashqi foydalanuvchilar yoki kreditorlar lomonidan biznesda qarzlar yoki haqdorlik munosabatini yuzaga keltirishdir. Majburiyatlarga misol qilib kreditorlar (ta’minotchilardan mahsulotni kreditga sotib olganligi uchun qarzdorlik), bank kreditlari,

1-sonli BHMS “Hisob siyosati va moliyaviy hisobot”ga binoan qarzlarni baholashning asosi bo‘lib, sotib olingan aktivlar, xizmat va ishlarning tannarxi yoki qiymati hisoblanadi.

Qarzlar qisqa (joriy) va uzoq muddatli bo‘lishi mumkin. Joriy qarzlar-bu kreditor talabiga ko‘ra bir yil ichida to‘lanadigan qarzlardir. Uzoq muddatli qarzlarga to‘lov muddati bir yildan ortiq boigan qarzlar kiradi.