14-mavzu. Taqsimlash logistikasi. Reja

SHartnomaviy tizimlarda
ixtisoslashish o’rniga qonuniylashtirilgan ikki 
tomonlama majburiyatlar yuzaga keladi. Bunday rasmiylashtirish ma’lum ma’noda 
barqarorlikni taьminlaydi. Masalan, franshizlar va diler munosabatlariga ega 
bo’lgan firmalar o’z mahsulot va xizmatlarini ma’lum geografik hududda amalga 
oshirish borasida tegishli huquq va majburiyatlarga ega bo’ladi. 
Ayrim logistik munosabatlar juda katta kapital mablag’larni talab etadi va 
ularning yakka ta’minlovchilar tomonidan bajarilishi nihoyatda mushkul. SHu 
tufayli bunday munosabatlarda ishtirok etuvchi alohida firmalar o’zaro birlashib, 
bunday og’ir investittsiyalarni amalga oshirishga muvofiq bo’ladilar. Yuk 
jo’natuvchilarning logistik servis ko’rsatuvchi tashkilotlar bilan birlashishi xizmat 
ko’rsatuvchi kompaniyalarning tashkiliy shakllarini o’zgartirib yuboradi. Ular 
mustaqil firmalarga aylanadi. Ko’pfunktsiyali ko’plab logistik kompaniyalar 
o’zlarining dastlabki firmalaridan ajralib chiqqanlar yoki ularning filiallari 
shaklidan mustaqil firmalarga aylanganlar. Olib borayotgan tovarlarni taqsimlash 
siyosati bo’yicha vositachilarning quyidagi turlarini ko’rsatish mumkin: 

eksklyuziv vositachilar; 

selektiv vositachilar; 

jadal vositachilar. 
Eksklyuziv vositachilar
ma’lum bir ishlab chiqaruvchi tovarlarini tegishli 
geografik hududda faqat bir diler vositasida yetkazib berish siyosatini olib boradi. 
Masalan, avtomobilь dilerlari o’z hududlarida o’z tovarlarini sotish bo’yicha 
eksklyuziv huquqqa ega bo’ladi.
Selektiv vositachilar
bilan hamkorlikda ishlab chiqaruvchi o’z mahsulotini 
belgilangan hududda o’tkazish uchun ulardan ma’lum bir qismini tanlab oladi. 
Ko’pgina sport kiyimlari va boshqa tovarlar selektiv vositachilar yordamida 
sotiladi. 

---

Jadal tarqatish
siyosatini tanlagan ishlab chiqaruvchilar imkon boricha 
ko’p sonli vositachilarni o’z mahsulotlarini o’tkazishga jalb etishga urinadilar. 
Misol sifatida sut ishlab chiqaruvchi firmalar faoliyatini ko’rsatish mumkin. 
Zahiralarga egalik qilish va ularni boshqarishda mas’uliyat darajasi va 
moliyaviy tavakkalchilik shakli bo’yicha