14-мавзу Геометрик оптика. Ёруғлик интерференцияси доир масалалар ечиш

14-мавзу Геометрик оптика. Ёруғлик интерференцияси доир масалалар ечиш.

ЁРУҒЛИК БИРЛИКЛАРИ

17 – жадвал да ГОСТ 7932-56 га мувофиқ бирликларнинг Халқаро системада ёруғлик ўлчовлари учун мўлжалланган асосий ва баъзи ҳосила бирликлари келтирилган.


17 – жадвал

Катталик ва унинг белгиланиши	Бирликни аниқлаш учун хизмат қилувчи тенглама	ўлчов бирлиги	бирликнинг қиқача белгиланиши	ўлчамлиги
Асосий бирликлар
Узунлик л . . .	-	метр	м	Л
Вақт т . . .	-	секунд	сек	Т
Ёрцғлик кучи И . . .	-	шам	шам	И
Ҳосила бирликлари
Ёруғлик лқими		люмен	лм	И
Ёруғлик энергияси		люмен-секунд	лм*сек	ТИ
Ёрқинлик (ёруғланиши)		метр квадрат	лм/м^2	Л^-2И
Равшандик		шам бўлинган метр квадрат	нм	Л^-2И
Ёритилганлик		люкс	лк	Л^-2И
Ёритилиш миқдори		люкс секунд	лк*сек	Л^-2И

Бу системада ёруғлик оқими бирлиги учун люмен (лм) – ёруғлик кучи 1 шам бўлган нуқтавий манбанинг 1 стеридан фазовий бурчак ичида текис нурланаётган ёруғлик оқими қабул қилинган. Шундай қилиб 1 лм =1 шам х 1 стер.

Ёритилганлик люкс билан ўлчанади. Бир люкс – 1 квадрат метрга текис тақсимланган 1 люмен ёруғлик оқими тушаётган сиртнинг ёритилганлигидир. Шундай қилиб, 1 лк = 1 лм/м² .
Ёруғлик манбаининг ёрқинлиги ёки ёруғланиши оқими қабул қилинган. Шундай қилиб 1 лм = 1 шам Х 1 стер.
Ёритилганлик люкс билан ўлчанади. Бир люкс — 1 квад­рат метрга текис тақсимланган 1 люмен ёруғлик оқими тушаётган сиртнинг ёритилганлигидир. Шундай қилиб, 1 лк= 1 лм/м².
Ёруғлик манбаининг ёрқинлиги ёки ёруғланиши люмен бўлинган квадрат метр билан ўлчанади. 1 лм/м²— 1 м^г юзни нурлантираётган 1 лм ёруғлик оқимига мувофиқ келувчи ёруғланишдир.
Равшанлик бирлиги нит (нт) —текис ёритилаётган яс­си сиртнинг равшанлиги бўлиб, бир квадрат метр сиртга тик йўналишдаги тушган бир шам ёруғлик кучига тўғри келади. Шундай қилиб, 1 нт = 1 шам/м².


Масалалар ечишга доир мисоллар
1-масала. Ёруғлик кучи 1000 шам бўлган электрлампочкасининг спирали 20 см диаметрли хира сферик колба ичига олипган. 1) Бу ёруғлик манбаи нурлантирган ёруғ­лик оқими, 2) бу ёруғлик манбаининг ёруғланишлиги ва равшанлиги, 3) бу ёруғлик манбаи нурлантирган ёруғлик оқимининг 10 % тушадиган экраннинг ёритилганлиги, ёрқинлиги ва равшанлиги топилсин. Экран сиртининг ёруғ­лик қайтариш коэффициенти . Экран юзи 0,25 м². Экран сирти ёруғликни Ламберт қонуни бўйича сочади деб ҳисоблансин.
Ечилиши. 1) Ёруғлик манбаининг ҳамма томонига нурланадиган ёруғлик оқими Ф бу манбанинг ёруғлик кучи И Билан

муносабатда боғланған. Бизда И = 10³ шам, бинобарин, Ф= 1,26 х 104 лм, 2) Ёруғлик манбаининг ёрқинлиги

бунда р—сферик колба радиуси. Сон қийматларини ўрнига қўйсак,

Ёруғлик манбаининг равшанлиги

бунда —ёритиш сиртининг куринадиган юзи. Бизда бунда р — колба радиуси, у ҳолда

3) Шартга кўра экранга Ф_|=0,1Ф=1,26*10³ лм ёруғлик сиғими тушади. Унда экраннинг ёритилганлиги

Экраннинг ёрқинлиги

Экраннинг равшанлиги

2-масала. Абсолют қора жисм 1000°К ўзгармас температурада сақланади. Жисмнинг сирти 250 см². Мазкур жисмнинг нурланиш қуввати топилсин.