14-Amaliy mashg‘ulot Kichik

14-Amaliy mashg‘ulot
Kichik ko‘priklarning to‘ynuklarini xisoblash va inshootlarning
balandligini anikdash.
Kichik ko‘priklarning tuynuklarini hisoblashni (12 - rasm) odatda erkin oqim sxemasi bo‘yicha, (9.21) formuladan foydalanib bajarish kerak, bu formula osonlik bilan quyidagi ko‘rinishga keltiriladi:

N=2h_c=1,45 ekanligini bilgan holda hisoblashning quyidagi ketma-ketligi qabul etiladi:
ko‘prik ostidagi o‘zanning maqbul maxkamlanish turi bo‘yicha, 8.4 - jadvalda foydalanib, tezlik _s ga qiymat beriladi;
bosim N hisoblab chiqariladi;
xovuzning hajmi hisoblab chiqariladi:
W_oq=aN³;
9.7 - jadvaldan _r koeffig‘ient topiladi.
Bu holda ko‘tarma oldida suv to‘planishini hisobga olib, quyidagini yozamiz: yoki
Tuynugi b_o bo‘lgan ko‘prikning namunaviy loyihasini amalga oshirish uchun qabul qilib, bosimni qayta hisoblash kerak.

Tezlik _S ga qiymat bera turib, shuni nazarda tutish kerakki, bu tezlik h_S chuqurlik zonasida juda qisqa uzunlikda kuzatiladi, shu sababli jadval tezliklarini (8.4 - jadvalga q.) taxminan 10% ga oshirish mumkin.
Suvni chetlatuvchi o‘zanda suv oqimi juda chuqur bo‘lganida ko‘prikning tuynugi noerkin oqim bo‘yicha hisoblanadi, bunday oqim siqiq kesimda yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan sakrash tabiiy satx bilan batamom ko‘milganidan keyin, ya’ni tabiiy chuqurlik quyidagicha bo‘ladi degan shart bajarilganida yuzaga keladi



12 -rasm. Kichik ko‘prik ostidan suvning oqib o‘tish sxemasi:
a - erkin oqib o‘tish; b - noerkin oqib o‘tish.


bu erda hs=0,9 va H^I quyidagi formula bilan hisoblanadi

Noerkin oqishda ko‘prikning zarur teshigi

bu erda h_T - sarf Q_c Q_j bo‘lganida tekis harakat tenglamasi bo‘yicha aniqlangan tabiiy chuqurlik.
Tashlanma suv sarfi Q_tash (9.28) formula bilan hisoblanadi va kutiladigan suv chukurligi bo‘yicha xovuzning hajmi hisoblab chiqariladi

Quvurlar yonida ko‘tarma belgisi yarim bosimli va bosim rejimlarda suvning to‘planib ko‘tarilgan sathidan kamida 1m, bosimsiz rejimda esa 0,5 m yuqorida belgilanadi. Quvur tepasida ko‘tarma belgisi kamida yo‘l to‘shamasining qalinligi qadar yuqori bo‘lishi zarur.
Bu inshoot oldida suv uzoq vaqt turib qolganida quvur ustiga zarur miqdorda grunt to‘kishni va yo‘l to‘shamasining suv bilan ko‘milmasligini ta’minlaydi (9.18- rasm).
1
3 -rasm. Suv o‘tkazuvchi inshootlar yonida ko‘tarmaning balandligini (a) va kichik ko‘prikning balandligini (b) aniqlash sxemasi.


Ko‘prikning balandligi
,
bu erda 0,88 - oqim ko‘prik ostiga kirganida suv satxining biroz pasayishini hisobga oluvchi koeffig‘ient; =0,50 m - suv sathi ustidan ko‘prik ravog‘i (prolyotnoe stroenie) pastining balandligi; shox-shabba oqizilganida =1,0 m; h kon - ko‘prik ravog‘ining konstruktiv balandligi.
Ko‘prik yaqinida ko‘tarmaning qirg‘og‘i ham to‘plangan suv sathidan kamida yo‘l to‘shamasi qalinligi qadar ko‘tarilgan bo‘lishi kerak.
Ko‘prikning usti bo‘yicha uzunligi konus yon bag‘rining tikligi va ko‘prik ustining nov tubidan balandligiga qarab belgilanadi. Bunda shuni hisobga olish kerakki, ko‘prikning (9.30) formula bilan hisoblangan zarur tuynugi oqimning erkin sirti bo‘yicha, noerkin oqishda esa o‘rta chiziq bo‘yicha (ya’ni 0,5 h_T chuqurlikda) hisoblanadi.