13-mavzu. Yong‘in xavfsizligi asoslari. Yong‘in xavfsizligiga umumiy talablar. Reja

2.Yong‘inni o‘chirish moddalari va ularning xossalari.
Yong‘inni о‘chirishning keng tarqalgan moddalari: suv, suv bug‘i, uglekislota,
namlangan moddiylar kimyoviy va havo-mexanik kо‘pik, poroshokli tarkiblar, brom etil
birikmalar, inert gazlar va boshqalar hisoblanadi.
Yong‘inni о‘chiruvchi moddalar quyidagicha klassifikatsiyalanadi:
-yong‘inni tо‘xtatish usuli bо‘yicha-sovutuvchi (suv va qattiq uglekislota); -elektr
о‘tkazuvchanligi bо‘yicha-elektr о‘tkazuvchi (suv, suv bug‘i va kо‘pik),
elektr о‘tkazmaydigan (gazlar va poroshoklar);
-toksikligi bо‘yicha - toksik bо‘lmagan (suv, kо‘pik va poroshoklar), kam toksik
(uglekislota va azot), toksik bо‘lgan brometil, freonlar;
Is gazi yoki uglerod ikki oksidi rangsiz gaz bо‘lib havodan 1,5 marta og‘ir. U
yonish zonasiga kislorodni kirishini oldini oladi ya’ni yong‘inni kisloroddan izolyatsiya

---

qiladi. Kimyoviy kо‘pik yonish zonasida kislorod miqdorini 14 % gacha kamaytiradi,
yonayotgan moddiy yuzini qoplaydi, sovutadi va yong‘inni tо‘xtatadi.
Kо‘pikning karraligi
- kо‘pik hajmini u olingan butun suyuqlik hajmiga
nisbatidir 5 dan 100 karralikkacha ega bо‘lgan kо‘piklar kam va о‘rtacha kо‘pik
karraligiga, 100 dan ortiqlari esa yuqori karralikka kiradi.
Inert gazlar (azot, argon, geliy) gazli payvandlash ishlarida idishlarni, balonlarni
tо‘lgazishda kо‘llaniladi.
3. Yong‘inga qarshi suv ta’minoti.
Yong‘inga qarshi suv zahirasi yilning istalgan vaqtida kerakli bosimda 3 soat
yong‘inni о‘chirishga yetadigan bо‘lishi kerak. Ishlab chiqarish korxonasida har biri
100 m
3
va undan ortiq sig‘imli suv hovzasi bо‘lishi kerak. Bitta suv hovzasining
xizmat kо‘rsatadigan radiusi yong‘in vaqtida suv uzatish uchun avtonasos va
avtoidishlardan foydalanganda 200 m, uzatma nasoslardan foydalanganda 100 m, bir
о‘nli pritsep motopompalaridan foydalanganda 150 m gateng qabul qilinadi. Bitta idishda
100 m
3
sig‘imgacha bо‘lgan suv zahirasi dahlsiz saqlanadi.
Suv hovzasidan suvni olish uchun nasosga sо‘ruvchi 160...200 mm diametrdagi
quvur biriktiriladi. Suvni va suv-kо‘pikli suyuqlikni uzatish uchun bosimga ishlashga
mо‘ljallangan quvurlar kо‘llaniladi.