13 мавзу. Шахсий суғуртада рискларни бошқариш режа: Рискларни таснифлаш мезонлари

1. Рискларни таснифлаш мезонлари
“РИСКОЛОГИЯ” ФАНИ

• инсон омили билан боғлиқ бўлган рисклар, шу жумладан бевосита ходимлар билан боғлиқ (ўлим, ногиронлик, нафақага чиқиш, ишдан бўшатиш) ёки ходимларнинг хатти-ҳаракатлари билан боғлиқ рисклар (бахтсиз ҳодисалар, ходимларнинг хатолари);
• иқтисодий фаолият билан боғлиқ рисклар, яъни, бизнесни юритиш (ишлаб чиқариш, транспорт, савдо, молиявий ва бошқалар) ва иқтисодий жараёнларнинг натижалари (иқтисодий ўзгаришлар ёки рақобатнинг кучайиши, валюта, инфляция ва бошқалар натижасида келиб чиқадиган рисклар) билан;
• сиёсий рисклар, яъни, иқтисодий сиёсатнинг рисклари (солиқ солиш, давлат томонидан тартибга солиш, иқтисодий амалиётни ўзгартирадиган қоидалар ва суд прецедентларининг ўзгариши билан боғлиқ);
• ижтимоий рисклар, бу жиноятчилик, объектлар хавфсизлигини бузиш, салбий ижтимоий ташқи ҳолатлар ва бошқалар каби салбий ижтимоий ҳодисаларнинг пайдо бўлиш хавфини англатади.

Ушбу мезон бўйича қуйидаги рискларни ажратиш мумкин:

• табиий офатлар (тошқинлар, зилзилалар, бўронлар, иқлимий офатлар ва бошқалар) билан боғлиқ табиий рисклар;
• техник ва технологик тизимларнинг ишлаши ва (ёки) уларнинг бузилиши оқибатларидан келиб чиқадиган техник рисклар (ёнғинлар, технологиянинг ўзгариши, ишлаб чиқариш сифати ва унумдорлигининг пасайиши, технологиянинг ўзига хос рисклари, лойиҳа-смета ҳужжатларидаги хатолар);

1. Рискларни таснифлаш мезонлари
“РИСКОЛОГИЯ” ФАНИ
Ушбу таърифдаги калит сўзлар қуйидагиларни ўз ичига олади:

• «Жараён» - рискларни бошқариш бир босқичли ҳаракат эмас, у бошқарув қарорларини қабул қилишнинг умумий жараёнига «сингдирилиши» керак;
• «Тасодифий ҳодисалар» - рискни бошқариш кутилмаган ҳодисалар билан боғлиқ (иқтисодий рискни амалга ошириш), унинг пайдо бўлишини олдиндан тўлиқ аниқлик билан билиш мумкин эмас;
• «Салбий таъсир» - тасодифий ҳодисалар ўз-ўзидан муҳим эмас, фақат ушбу ҳодисаларнинг оқибатлари ўрганилаётган шахс ёки ташкилот фаолиятига салбий таъсир кўрсатганда;
• «Минималлаштириш» - бошқарув ҳаракатларининг натижаси кутилмаган ҳодисалар (иқтисодий рискни амалга ошириш) оқибатида келиб чиқадиган салбий таъсирни камайтириш бўлиши керак.

Рискларни бошқариш бу ташкилотга ёки шахсга тасодифий ҳодисалар оқибатида етказилган зарарни минималлаштирадиган бошқарув қарорларини қабул қилиш ва амалга ошириш жараёнидир.