13-mavzu: Nutq va tafakkur haqida tushuncha Reja

Intuitiv tiplar. Bu shunday toifali kishilarki, ularda ko‘pincha xissiyotlar mantikdan ustun keladi va miya faoliyati buyicha ham uning yarim sharlar faoliyati chapnikidan ustunrok bo‘ladi. Ko’rib, his qilib, erkin emotsional munosabat shaklantirilmaguncha, bunday odamlar biror xususda fikrlarini bayon eta olmaydilar.

Fikrlovchi tiplar. Bunday kishilarda doimo mantik, mulohaza hissiyotlardan ustun bo‘ladi va miyasining chap tomoni ungiga nisbatan dominanta (ustun) xisoblanadi. Bundaylar gapira boshlashsa, ko‘pincha, «Faylasuf bo‘lib ket-e», deb ham qo’yishadi. Chunki ular o‘zlarigacha bo‘lgan bilimlar, mantiqiy fikrlash borasidagi yutuqlarga tayanib, doimo to’g’ri gapirishga, doimo fikrlarini mantiqan asoslash – argumentatsiya qilishga harakat qiladilar.

Odamning mustaqil fikr yuritishi quyidagi bosqichlardan tashkil topgan bo‘lishi mumkin:

1. Muammoning shaxs idrok maydonida paydo bo‘lishi.

2. Kishi tomonidan masala, muammo, topshiriq mohiyatini anglash

3. Ularga o‘xshash ma’lumotlar ski obrazlarning vujudga kelishi

4. Tasavvur va xotira materiallarining kamayishi, taxminlar (farazlar)ning uzluksiz tuzilishi.

5. Taxminlarni bosqichma-bosqich tekshirish yoki ularning haqqoniyligini tasdiqlash.

6. Yangi taxmin(faraz)ning yuzaga kelishi va takomillashuvi.

7. Farazlarni ikkilamchi tekshirish (ikkinchi marta tasdiqlash).

8. Masala, topshiriq, muammo yechimini topishi (hal qilishi).

9. Ixtiyorsiz aqliy hatti-harakatlarning davom etishi fikrlarning nisbiy davomiyligi va hokazo.

Mustaqil fikr yuritish o‘zining samaradorligi, dolzarbligi, universalligi bilan kasbiy tayyorgarlik mahorat sari talabalarni yetaqlaydi, jamiyat va tabiat hodisalarini anglash uchun puxta negiz hozirlaydi.

Mustahkamlash uchun savollar

1. 
   Tafakkur haqida tushuncha bering
   
2. 
   Tafakkur turlarini ayting.
   
3. 
   Tafakkur shakllarini ayting.
   
4. 
   Muloqot nima?
   
5. 
   Nutq turlarini ayting