13-mavzu: Huquq normalari va funktsiyalari Reja

Huquqning qo`riqlovchi funksiyasi - uning ijtimoiy vazifasi bilan belgilangan huquqiy ta`sir etish yo`nalishi bo`lib, u umumiy ahamiyatga molik, o`ta muhim iqtisodiy, siyosiy, ma`naviy va boshqa ijtimoiy munosabatlarni muhofaza etishga, ularning daxlsizligini ta`minlashga yo`naltiriladi va shu bilan birga, jamiyatga yot, zararli munosabatlarni siqib chiqarishga qaratiladi.

Qo`riqlovchi funksiyaning xususiyatlari quyidagilardan iborat:

birinchidan, u huquqni kishilar xulq-atvoriga ta`sir etishning alohida vositasi sifatida ta`riflaydi. Huquq bu vazifani jazo qo`llash, taqiqlar o`rnatish va yuridik javobgarlikni amalga oshirish bilan qo`rqitib, insonlar irodasiga ta`sir o`tkazish orqali bajaradi;

ikkinchidan, unda davlat huquqiy qoidalar vositasida qanday ijtimoiy qadriyatlarni o`z himoyasiga olganligi to`g`risida ijtimoiy munosabat sub`ektlariga axborot etkaziladi;

uchinchidan, u jamiyatning siyosiy va huquqiy madaniyati darajasining, huquqdagi insonparvarlik asoslarining ko`rsatkichidir.

Huquqning qo`riqlovchi funksiyasiga xos xususiyatlar uni davlatning huquqni muhofaza etish faoliyati bilan qiyosla ganda aniqroq namoyon bo`ladi. Tegishli davlat idoralari huquq sohiblari tomonidan qonun talablari so`zsiz qat`i bajarilishini ta`minlaydi, jamiyatda qonuniylik muhitini vujudga keltiradilar. Bu huquq buzilishi faktini aniqlash, ularni tergov qilish va aybdorlarni yuridik javobgarlikka tortish bilan ta`minlanadi.

Shunday qilib, huquqning qo`riqlovchi funksiyasi huquqning bevosita harakatlanishi bo`lsa, davlatning huquqni muhofaza etish faoliyati huquq talablariga rioya qilishning moddiy kasrolatidir. Bunda maxsus idoralar (IIV organlari, prokuratura, sud)ning huquqni Qo`riqlashga qaratilgan faoliyati maydonga chiqadi. Bundan tashqari, qo`riqlovchi funksiya ijtimoiy munosabatlarni himoyalashga yo`nal tirilgandir.