13-ma’ruza. Tug‘ish patologiyasining sabablari

Kuchli kuchanish va to‘lg‘oq. Ona hayvonning tug‘ish faoliyati davrida bachadon va qorin muskullarining kuchli darajada qisqarishiga kuchli to‘lg‘oq va kuchaniq deyiladi. Bunda to‘lg‘oq va kuchanishlar orasidagi pauza juda qisqa bo‘ladi yoki mutlaqo bo‘lmaydi. Juda tez-tez dard tutishlar vaqtida aniq seziladigan pauzalar bo‘lmaydi va bu holatga kloniko-tonik (tirishib - tortishish) to‘lg‘oqlar deyiladi. Tulg‘oq va kuchashishlar orasidagi pauzani mutlaqo yo‘qolishi va bachadonni uzoq muddat davomida uzluksiz qisqarishiga bachadonning tetanik qisqarishi deyiladi. Haddan tashqari kuchli to‘lg‘oq va kuchaniq ko‘pincha biyalarda, kam darajada sigirlarda va ba’zan mayda hayvonlarda kuzatiladi.

Sabablari. Homilaning kattaligi bilan tug‘ish yo‘llari kengligining bir-biriga to‘g‘ri kelmasligi, bachadonni qisqarishlarini kuchaytiruvchi preparatlarning noto‘g‘ri qo‘llanishi kuchli dard tutishga sabab bo‘lishi mumkin. Homila oldi suyuqligining barvaqt tashqariga oqib ketishi ikkilamchi sabab bo‘lishi mumkin.

Davolash. Ko‘pincha hayvonni 10-15 daqiqa davomida sekin yurgizib turish yaxshi samara berishi mumkin. Hayvon yotib qolgan bo‘lsa uning oyoqlarini yozgan holda yonboshi bilan yotishiga yo‘l qo‘ymaslik, hayvon tik tura olsa tanasining orqa qismini oldiga nisbatan baland holda turg‘izib qo‘yish kerak. Sigirning yag‘rinida terisini burmaga olib ta’sirot berish maqsadga muvofiqdir. Agar hayvonni oyoqga turg‘izishning iloji bo‘lmasa, u holda hayvon tanasining orqa qismi balandroq holda yotqiziladi. Bachadonning klonik qisqarishlarini bartaraf Etish uchun yirik hayvonlarga vena qon tomiriga 20%-li spirt eritmasidan 150-200 ml yuborish yoki aroq ichirish (1,5-2 litrdan kam bo‘lsa teskari ta’sir Etib kuchanishni kuchaytirishi mumkin), og‘riq qoldiruvchi vositalar (analgin, demidrol, no-shpa preparatlari) tavsiyanomasiga asosan qo‘llaniladi. Biyalarda teri ostiga morfin (0,5) yuborilishi ham hayvonning kuchanishini bo‘shashtiradi. Sigirlarda to‘lg‘oq va kuchanishni kamaytirish yoki to‘xtatish maqsadida epidural anesteziya usulini qo‘llash mumkin. Bunda 10 - 20 ml 1%-li novokain eritmasi dumg‘aza bilan birinchi dum umurtqasi oralig‘iga yoki birinchi dum umurtqalari oralig‘i umurtqa kanalining epi dural bo‘shlig‘iga yuboriladi.