13. Лекция кк этнологтя 2-к

Batis ha`m Orayliq Afrika xaliqlari. Batis ha`m orayliq Afrika ta`biyati etnikaliq duzilisi, tariyxi 

jamiyetlik ekonomiqaliq rawajlaniwinin` belgilerine qarap ogan 24 ma`mleket kiredi. Etnikaliq jaqtan 

bul  jerde  jasawshi  xaliqlardin  ko`pshiligi  batis  sudan  ha`m  Baontu  xaliqlari  dep  ataladi.  Bul  ellerdin 

ko`pshiligi  II  shi  jer  juzliq  urisqa  deyin  evropa  ma`mleketlerinin  koloniyasi  bolip  kelgen`.  1960-jili 

Batis  ha`m  orayliq  Afrikanin`  15  ma`mleketi  siyasiy  g`a`rezsizlikti  alg`an.  Solardan  en`  u`lkeniregi 

nigeriya,  zair,  sen`egal,  mali  mavritaniya,  qongo  ha`m  t.b.  Batis  ha`m  orayliq  Afrika  xalqi  turli 

antropologiyaliq  ha`m  lingvistikaliq  gruppalardan  ibarat  bolip  olar  o`zlerinin  xojaliq  turleri, 

ma`den`iyati  ha`m  dini  menen  ajiralip  turadi.  Batis  Afrikanin  arqasinda  mali  ha`m  niger 

territoriyasinda jasawshi tuareglar u`lken evropoid rasasinin jer orta ten`iz tipine qiredi. 

  Evropoid belgileri  Orayliq Afrikanin arqa rayonlarinda Tubu, qonuri siyaqli xaliqlarda seziledi. 

qalgan barliq xaliqlar negroid rassasina qiredi. Biraq olar rasalardin mayda tiplerine bolinedi maselen`. 

Terisinin ren`i, erninin qalin`lig`i, boyi bas suyeginin o`zgesheligi menen Sinegal, Niger, Gad, Saha`ra 

tipleri ajiralip turadi. Batis Afrikanin etnolingvistiqaliq qurami ha`r qiyli bul jerde xazir bir neshshe til 

sem`yalarinin  ko`plegen  shaqapshalarina  tiyisli  etnopar  jasaydi.  Afroaziya  til  sem`yasina  kiretugin 

barbor ha`m tuareglar ha`m  gad  gruppasina qiretugin xouslar menen birge niger-xordofa, nil saha`ra, 

benuz-kongoloz  til  sem`yalarina  kiretug`in  juda  ko`plegen  xaliqlar  ken  territoriyada  jaylasqan. 

 

Orayliq  Afrikanin  etnolingvistikaliq  qartasi  bir  qansha  aralas,  uliwmaliqqa  iye  tiykarinan  bul 

jerde  bontu  tiplerinde  soyleytugin  xaliqlar  jasaydi.  Bontu  xaliqlari  b.e.sh.  I-min`inshi  jilliqtin 

ortalarinda  orayliq  Afrikada  payda  bolip  bul  jerde  a`yyemgi  da`wirden`  jasap  kelgen  pigmey  ha`m 

bushmenlerdi  sig`ip  shig`argan.  Ha`zir  orayliq  Afrikada  ew-mln.  nan  aslam  bontu  xaliqlari  jasaydi, 

solardan en` u`lkenleri boluba, boqonga, bobbondu, ha`m t.b.