13. Лекция кк этнологтя 2-к

Aziya kontinentinin` en` ko`p sanli xaliqlari Shig`is bo`liminde jaylasqan. 

ShIGIS AZIYa elleri xalqinin` sani-1,5 mlyard adam  (1985-jilg`i statistik mag`liwmat)

                                                             ↓ 

Qitay  1-mlyardan artiq     

                                                             ↓     

Mongoliya  3,6 mln    

                                                              ↓ 

---

 

38 

Koreya 65 mln    

                                                             ↓ 

Yaponiya –120 mln.adam 

                                                             ↓ 

Taybaniya -17,5 mln.adam 

  Shig`is Aziya xaliqlari en` qa`dimgi jaziw du`zimin jaratqan. Eramizdan buring`i II-min` jilliqlar 

baslarinda payda bolg`an Qitay ieroglif jaziwlari qon`isi ma`mleketlerge tarqalip orta a`sirlerde xaliq-

araliq  a`hmiyetke  iye  bolg`an.  Bul  jaziwlar  dizimi  da`slep  ma`nisti  tu`sindiriwshi  belgilerden  ibarat 

bolip  ju`da`  jen`il  ha`m  tez  tarqaliwg`a  imkan  bergen.  Usi  jaziw  tiykarinda  vetnamlar,  yaponlar, 

koretslar  o`z  jaziw  dizimlerin  payda  etken.  VI-IX  a`sirlerde  Turkiy  xaliqlar  rinik,  keyin  uyg`ir 

alfavitinen paydalang`an. 

 Shig`is  Aziya  xaliqlarinin`  ma`deniyatinda  ta`sir  ko`rsetken  dinlerdin`  biri  buddizm.  Bul  din 

da`slep  Qitayda  son`  Yaponiya  ha`m  Koreyada  eramizdin`  birinshi  a`sirlerinde-aq  payda  bolg`an. 

Yaponiyada  jaratilg`an  sintoizm  dini  menen  buddizm  talimati  qosilip  u`zine  ta`n  ko`rinislerdi  payda 

etken. Ayirim tun`g`ish payda bolg`an xaliqlarda, tiykarinan daxurlar ha`m koretslerde buddizm ha`m 

daosizm menen birge shamanizm ken` tarqalg`an. Tibet ha`m mon`g`ol xaliqlarinda   ha`zirgi ku`nge 

shekem buddizm-lamaizm saqlanip kelgen. Koreyada IV-VI a`sirlerde kirip kelgen buddizm X-a`sirde 

ma`mleketlik  dinge  aylandi.  XVI-a`sirge  kelip  konfutsiylik  ma`mleket  dini  dep  ja`riya  etildi.  Shig`is 

Aziya  xaliqlarinin`  turmisinda  diniy  tu`sinikler  tiykarg`i  orinda  turg`an.  Orayliq  Aziyanin`  en`  ko`p 

sanli  ha`m  qa`dimgi  xalqi  O`zbekler  bolip  esaplanadi.  Orayliq  Aziya  xaliqlarinin`  ma`deniy 

turmisinda islam dini tiykarg`i orinda turadi.