13. Электрон ҳужжат ва электрон ҳужжат алмашинуви

Электрон калитлар ва сертификатлар

• Электрон рақамли имзонинг ёпиқ калити - бу фақат ҳужжат муаллифига маълум бўлган ва электрон ҳужжатда электрон рақамли имзони ҳосил қилиш учун мўлжалланган белгилар кетма-кетлиги.
• Электрон рақамли имзонинг очиқ калити - бу электрон хужжатнинг ким томонидан юборилганлигини аниқлаш ва уни ҳақиқийлигини тасдиқлашда қўлланилиши мўлжалланган белгилар кетма-кетлиги.
• Электрон сертификатлар - бу сертификация тизими қоидаларига биноан белгиланган талабларга кўра электрон рақамли имзо воситаларининг мувофиқлигини тасдиқлаш электрон рақамли имзо калитини руйхатга олиш маркази томонидан берилган ҳужжат.

Сертификат

Электрон ҳужжат алмашинуви тизими

• Электрон ҳужжат алмашиш тизимлари – электрон ҳужжатларни ахборот-коммуникация тизими орқали жўнатиш ва қабул қилиш жараёнлари йиғиндиси.
• Электрон ҳужжат айланишидан битимлар (шу жумладан шартномалар) тузиш, ҳисоб-китобларни, расмий ва норасмий ёзишмаларни амалга ошириш ҳамда бошқа ахборотларни алмашишда фойдаланиш мумкин.

• Электрон ҳужжат алмашинуви тизими

• Ҳужжатларни рўйхатдан ўтказиш

• Ҳужжатнинг айланиш маршрутини аниқлаш

• Қарор қабул қилишда бошқариш

• Тасдиқлаш жараёнида ҳужжатларни бошқариш

• Ҳужжатларни қидириш

• Кўрсатмалар бериш

• Ҳисоботлар

• Бошқариш

Електрон рақамли имзо тизими иккита асосий муолажани амалга оширади:

• рақамли имзо шакллантириш муолажаси
• рақамли имзо тикшириш муолажаси
• Имзони шакллантириш муолажасида хабар жунатувчисининг махфий калити ишлатилса,
• имзо тикшириш муолажасида жунатувчининг очиқ калитидан фойдаланилади.

Санаб ўтилганлардан ташқари, ЭРИ схемасини қуришнинг бошқа усуллари ҳам мавжуд:

• гуруҳий имзо
• эътирозсиз имзо
• ишончли имзо
• Ушбу хилма хилликнинг пайдо бўлиши электрон ҳужжатларни узатиш ва қайта ишлаш электрон технологиялари ёрдамида ҳал этилувчи масалаларнинг хилма хиллиги билан ифодаланган.

Ўзбекистон Республикасида электрон рақамли имзони шакллантириш ва текшириш учун қуйидагилар қўлланилади:

• халқаро стандарт RSA Encryption SHA 1;
• миллий стандарт O’zDST 1092:2005 «ЭРИ шакллантириш ва текшириш жараёнлари;
• миллий O’zDST 1092:2005 алгоритмни амалга оширувчи ЭРИ воситаси сифатида миллий крипто провайдер.
• Халқаро RSA Encryption SHA 1 стандарт ассиметрик шифрлаш алгоритмларига асосланган ахборотларни қайта ишлашнинг криптографик усуллари киради.

Эътиборингиз учун рахмат!