13. Электрон ҳужжат ва электрон ҳужжат алмашинуви

Электрон калитлар ва сертификатлар

• ЭРИнинг ёпиқ калити - бу фақат ҳужжат муаллифига маълум бўлган ва электрон ҳужжат(ЭХ)да ЭРИ ҳосил қилиш учун мўлжалланган белгилар кетма-кетлигидир.
• ЭРИнинг очиқ калити - бу ЭХнинг ким томонидан юборилганлигини аниқлаш ва уни ҳақиқийлигини тасдиқлашда қўлланилиши мўлжалланган белгилар кетма-кетлиги.
• Электрон сертификатлар - бу сертификация тизими қоидаларига биноан белгиланган талабларга кўра ЭРИ воситаларининг мувофиқлигини тасдиқлаш ЭРИ калитини руйхатга олиш маркази томонидан берилган ҳужжат.

• Электрон ҳужжат алмашиш тизимлари – ЭХларни ахборот-коммуникация тизими орқали жўнатиш ва қабул қилиш жараёнлари йиғиндисидир.
• ЭХ айланишидан битимлар (шартномалар) тузиш, ҳисоб-китобларни, расмий ва норасмий ёзишмаларни амалга ошириш ҳамда бошқа ахборотларни алмашишда фойдаланиш мумкин.

• Электрон ҳужжат алмашинуви тизими

• Ҳужжатларни рўйхатдан ўтказиш

• Ҳужжатнинг айланиш маршрутини аниқлаш

• Қарор қабул қилишда бошқариш

• Тасдиқлаш жараёнида ҳужжатларни бошқариш

• Ҳужжатларни
• қидириш

• Кўрсатмалар бериш

• Ҳисоботлар

• Бошқариш

ЭРИ схемасини қуришнинг бошқа усуллари ҳам мавжуд:

• гуруҳий имзо
• эътирозсиз имзо
• ишончли имзо
• Ушбу хилма хилликнинг пайдо бўлиши электрон ҳужжатларни узатиш ва қайта ишлаш электрон технологиялари ёрдамида ҳал этилувчи масалаларнинг хилма хиллиги билан ифодаланган.

Ўзбекистон Республикасида ЭРИ шакллантириш ва текшириш учун қуйидагилар қўлланилади:

• халқаро стандарт RSA Encryption SHA 1;
• миллий стандарт O’zDST 1092:2005 «ЭРИ шакллантириш ва текшириш жараёнлари;
• миллий O’zDST 1092:2005 алгоритмни амалга оширувчи ЭРИ воситаси сифатида миллий крипто провайдер.
• Халқаро RSA Encryption SHA 1 стандарт ассиметрик шифрлаш алгоритмларига асосланган ахборотларни қайта ишлашнинг криптографик усуллари киради.