13-bob. Ish haqini tashkil etish va uni isloh qilish

Qisqacha xulosalar


Ish haqining moxiyati u ijtimoiy ishlab chiqarish bosqichlarida: ishlab chiqarish, taqsimlash, ayirboshlash va iste’molda bajaradigan funktsiyalarda ro’yobga chiqariladi.
Ish haqini tashkil etish deganda uning tuzilishi, mehnat miqdorining unga to’lanadigan haq miqdori bilan o’zaro bog’liqligi, shuningdek tarkibiy elementlarning yigindisi (normalash, tarif tizimi, mukofotlar, qo’shimcha va ustama haqlar) tushuniladi. Ish haqini tashkil etishning muhim elementi tarif tizimi bo’lib, u turli normativ materiallar majmuidan iboratdir, ular yordamida xodimlarga to’lanadigan ish haqi darajasi omillar guruhiga bog’liq ravishda belgilanadi.


Nazorat va muhokama uchun savollar

1. 
   Bozor iqtisodiyoti sharoitida xodimlarning ish haqi qanday funktsiyalarni bajaradi?
   
2. 
   Ish haqini tashkil etish deganda nima tushuniladi?
   
3. 
   Mehnatga haq to’lashni tashkil etishning asosiy tamoyillarini sanab bering.
   
4. 
   Ish haqini tashkil etishning aosisy elementlari nimalardan iborat?
   
5. 
   Ish haqining tarif tizimi nimadan iborat?
   
6. 
   Yagona tarif setkasining byudjet sohasidagi xodimlar uchun asosiy hususiyatlarini ko’rsatib o’ting.
   
7. 
   Ish haqi tizimi nima?
   
8. 
   Ish haqi shakllarini tariflang.
   
9. 
   Ish haqining ragbatlantiruvchi, kafolatlovchi va majbur qiluvchi tizimlari o’rtasidagi farqlarni ko’rsatib bering.
   
10. 
    Ish haqining shakllarini tanlashga ta’sir ko’rsatuvchi asosiy shart-sharoitlar nimalardan iborat?
    
11. 
    Ishbay ish haqining oddiy tizimlarini aytib bering.
    
12. 
    Ish haqining oshishi iqtisodiyotda qanday o’zgarishlarga sabab bo’ladi?
    
13. 
    Ish haqining qanday tizimlarini bilasiz?
    
14. 
    O’zbekiston Respublikasida eng kam ish haqi qanday va nimalar asosida belgilanadi?
    

Tavsiya etiladigan adabiyotlar

1. 
   Abdurahmonov Q.X. Mehnat iqtisodiyoti. nazariya va amaliyot. Darslik T.; FAN, 2019.
   
2. 
   Abdurahmonov Q.X. Ijtimoiy mehnat munosabatlari. Darslik T.; Iqtisodiyot, 2019.
   
3. 
   Bakina S.I. Oplata truda: Organizatsiya, uchet, nalogooblojenie. Izdatelьstvo: M: Vershina, 2006. -160s.
   
4. 
   Volgin N.A. Oplata truda: proizvodstvo, sotsialьnaya sfera, gosudarstvennaya slujba. Analiz, problemы, resheniya. Izdatelьstvo: Ekzamen, 2007.
   
5. 
   Dudchenko O. N. Zarplata: raschet i uchet. Pravovoe regulirovanie oplatы truda. Nachislenie zarabotnoy platы. Uderjanie iz zarabotnoy platы. Nachisleniya na zarabotnuyu platu. Organizatsiya oplatы truda. -2-e izd., pererab. i dop. Izdatelьstvo: EKZAMEN, 2008.
   
6. 
   Kuznetsova V.V. Zarabotnaya plata: Oplata truda v osobыx sluchayax; Oformlenie i oplata otpuskov; Vыplata kompensatsiy i posobiy; Uderjaniya iz zarabotnoy platы; Rabochee vremya i yego uchet; Raschet nadbavok i doplat; Materialьnaya pomoщь; Premirovanie. Izdatelьstvo: M: TK Velbi /Prospek, 2008.
   
7. 
   Fedchenko A.A., Odegov Yu.G. Oplata truda i doxodы rabotnikov Izdatelьstvo: Dashkov i K, 2007.