13- mavzu: elektroliz. Elektroliz qonunlari reja

Ishqorli akkumulyatorlar. 
Ishqorli akkumulyatorlardan temir nikelli akkumulyatorlar, 
bu akkumulyatorda manfiy elektrod sifatida presslangan temir kukuni, musbat elektrod sifatida 
nikel’ gidroksid xizmat qiladi. Elektrolit sifatida KOH ning 30 % li eritmasi olinadi. Bu 
akkumulyator qo’rg’oshinli akkumulyatordan ancha engil va chidamlidir.
Zaryadlangan akkumulyator ishlayotgan vaqtda xar qaysi temir atomi ikki electron berib, 
ikki valentli temir ioni Fe
2+
ga aylanadi. Bu ionlar gidroksil ionlar bilan birikib Fe(OH)
2
ni xosil 
qiladi. Temirdan chiqgan elektronlar tashqi zanjir orqali nikel’ (III) – gidroksidga borib, uni 
qaytaradi, natijada musbat elektrodda Ni(OH)
2
xosil bo’ladi. Bu ikki reaksiyani quyidagicha 
yoziladi. 
Manfiy elektrodda: Fe – 2e + 2OH
-
Fe(OH)
2
Musbat elektrodda: 2Ni(OH)
3
+ 2e
2Ni(OH)
2
+ 2OH
-
Bu ikki tenglama bir-biriga qo’shilsa, ishqorli akkumulyator ishlatilganda boradigan reaksiya 
tenglamasi quyidagicha. 
Fe + 2Ni(OH)
3
= Fe(OH)
2
+ 2Ni(OH)
2
Akkumulyator zaryadlanayotganda bu reaksiya teskari yo’nalishda boradi. Katodda Fe(OH)
2
elektronlar biriktirib olib, temir metaliga aylanadi. Anodda Ni(OH)
2
elektronlar berib, Ni(OH)
3
ni xosil qiladi. Shuning uchun ishqorli akkumulyatorning zaryadlanish va zaryadsizlanish 
jarayonlarini quyidagicha yozish mumkin.

---

zaryadlanish 
Fe(OH)
2
+ 2Ni(OH)
2
Fe + 2Ni(OH)
3
zaryadsizlanish 
Temir-nikelli akkumulyatorning elektr yurituvchi kuchi 1,33-1,35 vol’tga teng. Bu akkumulyator 
engil va pishiq bo’lsada uning ba’zi kamchiliklari bor, zaryadlanish vaqtida berilgan elektr 
energiyasining taxminan yarmisini qaytaradi, energiyaning qolgan qismi Fe(OH)
2
ning 
qaytarilish jarayoni juda sust borganligidan, katodda vodorod ajralib chiqishi kabi qo’shimcha 
jarayonlar uchun sarf bo’ladi.
 
Nazorat savollari. 
1.Elektroliz nima?. 
2.Tuz eritmalari elektrolizi. 
3.Katodda boradigan jarayonlar. 
4.Anodda boradigan jarayonlar. 
5.Eriydigan va erimaydigan anod elektrod yordamidagi elektroliz jarayoni. 
6. Fradey qonunini tariflang 
7.
Elektroliz moxiyatini tushuntiring 
8.
Akkumulyatorlar. 
9.
Ishqorli akkumulyatorning moxiyatini tushuntiring.