12-mavzu: uslubiyat va uning o’rganish ob’yektlari. Nutq uslublari, uslubiyat turlari. Uslubiyat turlari: leksik, fonetik va grammatik uslubiyat. Reja

Muhokama uchun savollar:

2.1.Funktsional (xoslangan) uslublarni sanab bering.

2.2. Nutq uslublarini ta’riflang?

2.3.Uslubiyat fani tilshunoslikning qaysi bo’limlari bilan o’zaro aloqada?

2.4. Fonetik uslubiyat nimani o’rganadi?

2.5.Nutq uslublarining shakllanishi va rivojlanish bosqichlari haqida tushuncha bering.

2.6.Nutq uslubining og’zaki va yozma nutq shakllari bilan o’zaro bog’liqligini tushuntirib berng
O’zbek tili uslubiyati, nutq uslublari va ualrning turlari bo’yicha quyidagi xulosa-arga kelish mumkin:

Uslubiyat fikr ifodalash usullarini o’rganadi. Shunga ko’ra, u kundalik bayotimizda so’z qo’llashning barcha tarmoqlari bilan bog’liqdir. Shuni ham alohida ta’kidlash kerakki, fikrning ifodasi ta’sirchan tarzda barchaga bab-barobar etib borishi nihoyatda muhimdir. Buning uchun bir tomondan, voqe’likni chuqur o’rganib, fikrni me’yoriga etkazish. Ikkinchi tomondan, so’zni tanlab, saralab ishlatish lozim. Yo’qsa ta’sirchanlik yuzaga kelmaydi. Navoiyning fikricha, bunday nutq hayotdan to’xtagan jonsiz tanaga o’xshab qoladi:

So’zki, ma’nisida ishq o’ti bo’lmag’ay

Bir taharruksiz badan anglaki, joni bo’lmag’ay.

Ya’ni, so’zning ma’nosi yolqinlanib turmasa, tinglovchilarnio’ziga jalb etmasa, harakatdan to’xtagan jonsiz tanaga o’xshab qoladi. Bu esa nutqni ta’sir qudratidan mahrum qiladi.

Yuqoridagilardan anglashiladiki, uslubiyat ilmida til vositalarining o’rinli qo’llanishiga alohida e’tibor beriladi. Chunki faqat o’rinli qo’llangan vosita fikrni aniq va to’liq yuzaga chiqara boradi.