12. Mavzu: Texnologiya fani darslarida yangi pedagog ik texnologiyalarni qo`llash Reja

pedagog ik texnologiya nima o`zi? Uning ilmiy asosida qanday nazariyalar yotadi? Amaliyotga tatbiq etish sharoitlari nimadan iborat?
‘T – amaliyotga joriy etish mumkin bo`lgan ma`lum pedagog ik tizimning loyixasidir. Unda pedagog ik tizim tarkibi nimalardan iborat? pedagog ik tizim o`zaro bog`liq bo`lgan vositalar, usullar va jarayonlar yig`indisi bo`lib, shaxsdagi muayyan sifatlarni shakllantirishga pedagog ik ta`sir etishni maqsadga muvofiq xolda amalga oshiradi. Binobarin, har bir jamiyatda shaxsni shakllantirish maqsadi belgilab olinadi va unga mos ravishda pedagog ik tizim mavjud bo`lishi kerak. Agar maqsad o`zgarsa, tizim ham o`zgarishi muqarrardir.
pedagog ik texnologiyaning tub mohiyati, o`qitishning an`anaviy og`zaki bayon qilish usullaridan voz kechib, test asosida mashina (kom’yuter) yordamida o`qitishdan o`quvchilarni ko`’roq mustaqil ta`lim olishga undashdan iborat. Bunda o`qituvchi o`quvchilar bilim faoliyatini boshqaruvchisi, maslaxatchi, yakuniy yo`llovchi vazifasini bajaradi.
pedagog ik texnologiyani samaradorligi shundan iboratki, unda turli o`qituvchilar deyarli har hil yakuniy erishish imkoniyatiga ega bo`ladilar. Bu esa, barcha o`quv yurtlariga yagona ta`lim standart talabiga javob beradigan mutaxassislar tayyorlash vazifasi yuklatilgan xozirgi bavrda biz O`zdekistonlik pedagog lar uchun nihoyatda muhimdir.
Ishlab chiqarishda natijasi kafolatlangan, lekin ijrochilar shaxsiga bog`liq bo`lmagan juda ko`’ texnologik jarayonlar yaratilgan. Sanoatdagi buyumning ishchi chizmasi va yig`iladigan birikmalar chizmasi texnologik jarayonni asosini tashkil qiladi. Ularni talablarini aniq bajarish natijasida buyumlarni o`zaro almashuvchanligi, ya`ni texnologik---tsiklni tashkil qilishni ta`minlaydi. Shuning uchun O`zbekistonda Janubiy Koreya va Turkiyadagidek ulardagi bilan bir hil sifat ko`rsatgichlariga ega bo`lgan yengil avtomobillar va kichik avtobuslar ishlab chiqarilmoqda.
Takrorlanuvchan pedagog ik jarayonni yaratish, ishlab chiqarishdagiga nisbatan anchagina murakkab jarayon bo`lib xisoblanadi. O`quv masalalarini turli tumanligi, ta`lim mazmuni va o`quv materialining turlicha ekanligi, bilimlarni o`zlashtirilishini o`quvchilarning shaxsiy xususiyatiga bog`liqligi va boshqa omillar bunga to`sqinlik qiladi.
Olimlarning izlanishlari natijasida takrorlanuvchan hamda yakuniy natijani kafolatlaydigan pedagog ik texnologiya yaratildi. Uning mohiyati o`quv maqsadining aniqligi va unga erishish uchun qat`iy belgilangan ketma-ketlik bo`yicha har bir o`quv bo`lagini (modelini) o`zlashtirib mustaqil faoliyat ko`rsatishdan iborat bo`ladi. SHunday qilib, o`qitish texnlogiyasining ‘redmeti o`quv jarayonini va ‘roffessional(kasbiy) tayyorgarlik sistemasini loyixalashdan iborat. Sistemali yonboshish o`qitish tizimining barcha asosiy tomonlarini maqsadini aniqlash va o`quv jarayonini loyixalashdan tortib, to yangi o`qitish sistemasini samaradorligini tekshirish, uni sinovdan o`tkazish va almashtirishgacha bo`lgan jarayonni o`z ichiga oladi. U o`z harakat tartiblarini takrorlanuvchanligiga va ularni to`la o`quv jarayoniga tadbiq etish g`oyasi, oqibat natijasida bu jarayonni «Jonli o`qituvchi» ga bo`lmay qolishiga olib keladi. Xaqiqatdan ham, o`quv jarayonini to`la takrorlanuvchan aloxida ko`rinishi (e’izod) larga bo`linsa, o`qituvchining vazifasi oldindan to’zilgan (o`zi tuzgan bo`lishi shart emas) material bilan o`qishni tashkil etishda tashkilotchi va maslaxatchi rolini ijro etishdan iborat bo`lib qoladi.
O`qishga texnologik yonboshish mantiqida ikki hil g`oya yotadi. 1) O`quv jarayonini to`la- to`kis o`rgatuvchi mashinalarga o`tkazib, unda asosiy rol o`ynaydigan o`qituvchini to`la ozod qilish, yoki, 2) uning faoliyatini tashkil etish va maslaxat berish funktsiyalarini chegaralash. Bu xolda o`qituvchi juda yuqori malakaga ega bo`lishi shart emas. O`qitish mazmuni va jarayoni bo`yicha mutaxassislar tomonidan ishonchli bo`lgan o`qitish sistemalarini rejalash, yaratish va ularni qo`llashga tayyorlangan sharoitda, xatto o`rtacha o`qituvchi ham yuqori natijalarga erishishi mumkin. Bu erda o`qituvchi namunaviy didaktik loyixani amalga oshiruvchi ijrochi sifatida qaralib, uning shaxsi va malakasi muhim rol o`ynamaydi.