12-mavzu: Temirbeton konstruksiyalarini tuzish prinsiplari; konstruktiv sxemalar, deformatsion choklar. Yig`ma temirbeton elementlarining loyihalash prinsiplari: turlar bo`yicha tartibga solish

12-mavzu: Temirbeton konstruksiyalarini tuzish prinsiplari; konstruktiv sxemalar, deformatsion choklar.Yig`ma temirbeton elementlarining loyihalash prinsiplari: turlar bo`yicha tartibga solish, binolarning konstruktiv sxemalarini va o`lchamlarini unifikatsiyalash(bir xillashtirish), transportirovka va montaj jaryoniga oid hisobiy sxemalar, konstruksiyalar tutash joylari, temirbeton konstruksiyalarini texnik-iqtisodiy baholash prinsiplari

Reja:

1. 
   Temirbeton konstruksiyalarini tuzish prinsiplari; konstruktiv sxemalar, deformatsion choklar.
   
2. 
   Yig`ma temirbeton elementlarining loyihalash prinsiplari: turlar bo`yicha tartibga solish, binolarning konstruktiv sxemalarini va o`lchamlarini unifikatsiyalash(bir xillashtirish), transportirovka va montaj jaryoniga oid hisobiy sxemalar, konstruksiyalar tutash joylari, temirbeton konstruksiyalarini texnik-iqtisodiy baholash prinsiplari
   

Temir-betonning xossalari faqat beton va armaturaning xossalarigagina emas. balki armaturaning soni, uning konstruksiyada joylashtirilishi, dastlabki kuchlanishning bo'lishligi va hokazolarga ham bog'liq. Odatdagi temir-betonning dastlabki kuchlanishsiz darzbardoshligi past bo'ladi. Masalan, to'sinlar yemiruvchi kuchning 0,2-0,3 qismiga qadar yuklanganda betonning cho'zilgan qismida darzlar paydo bo'ladi. Temirbetondagi darzlar ko'pgina hollarda konstruksiyadan normal foydalanishga halaqit bermaydi, biroq bunda ularga suv o'tqazmaslik va yuqori zangbardoshlik talablari qo'yilmagan bo'lishi kerak. Temir-betonning darzbardoshligi yoyib armaturalashda (kichik diametrli armatura zichroq qilib joylashtirilganida) ortadi. Temir-betonning darzbardoshligini oshirishning eng qulay usuli konstruksiyani oldindan zo'riqtirishdir. Betonning armatura bilan tishlashishi armaturaning sement toshi bilan, ishqalanish kuchlari bilan bog'lanishi tufayli ortadi. Ishqalanish kuchlari annaturaning beton qotganida siqilishi tufayli va, ayniqsa, armatura sirtida chiqiqlar bo'lganida betonning darhol qarshilik qilishi tufayli hosil bo'ladi. O'zgaruvchi kesimli armaturaning beton bilan tishlashishi silliq kesimli armaturanikiga qaraganda 2—3 marta ortiqdir. .Armatura beton bilan tishlashishi tufayli yuklangan konstruksiyada birgalikda ishlaydi; ular orasida doimo ichki kuchlarning qayta taqsimlanishi sodir bo'ladi. Temir-betonning kirishishi va tobtashlashi armaturalanmagan betonlarga qaraganda ancha kam bo'ladi. Cho'kish natijasida temir-beton elementlarda darzlar hosil bo'lishi mumkin. Shu boisdan uzun o'lchamli konstruksiyalarni loyihalashda cho'kish choklari qoldirish ko'zda tutiladi. Muhitning harorati o'zgarganda ham konstruksiya deformatsiyalanadi. Shuning uchun, harorat va cho'kish deformatsiyalari odatda birlashtiriladi va harorat-cho'kish choklari deb yuritiladi. Temir-beton elementga yuk uzoq vaqt ta’sir etganida betonning tobtashlashi tufayli beton bilan armatura o'rtasida kuchlarning qayta taqsimlanishi sodir bo'ladi. Markaziy siqilgan temir-beton ustunlarda cho'kish va siljish bir tomonga yo'nalib, betondagi kuchlanishni kamaytiradi va ulami bo'ylama armaturada ko'paytiradi, chunki beton deformatsiyalanganida yuki kamayadi. Biroq ustundagi kuchlanish ortganida armaturaning deformatsiyasi o'sadi, ayni bir vaqtda betondagi chegaraviy kuchlanishlar nisbatan kichik qiymatlar bilan cheklanadi. Bular kuchlaming teskari qayta taqsimlanishiga olib keladi — beton yuklanadi va armatura yuksizlanadi. Tajribalar shuni ko'rsatadiki, ekspluatatsiya jarayonida betonning tobtashlashi armaturadagi kuchlanishni o'stiradi, biroq elementning yuk ko'tarish qobiliyatini kamaytirmaydi. Tem ir-beton ustunlarda betonning siqilgan qismining tobtashlashi siquvchi kuchlanishlami kamaytiradi; cho'zilgan armaturadagi kuchlanish esa, aksincha, ortadi. Temir-beton elmentlaming deformatsiyasi (ayniqsa, to'sinlaming solqilanishi) yuk uzoq vaqt ta’sir etganida betonning tobtashlashi tufayli ortadi. To'sinlaming siqilgan qismini armaturalashda siqilgan betonning tobtashlashi kamayadi, bu esa yuk uzoq vaqt ta ’sir etganida solqilanishning kamayishiga olib keladi. Temir-betonning zanglashi armatura va betonning zanglashiga bog'liq, zanglash suyuq va gazsimon yemiruvchi moddalar ta’sirida, shuningdek, beton ichiga g'ovaklar va darzlar orqali kirgan filtrlovchi suv ta’sirida kuchayishi mumkin. Armatura zanglaganda uning hajmi dastlabki hajmiga nisbatan ko'payadi, bu esa beton qismlarining sinib tushishiga olib keladi. Beton zanglaganda sement tosh ajralib chiqadi (kalsiy gidrat oksidi slrtga chiqadi) va boshqa yemirilishlar sodir bo'ladi. Konstruksiyaning zanglashiga qarshi kurashish uchun zich betonlardan, sulfatbardosh betonlardan, polimerbetonlardan foydalaniladi. Ular bo'yaladi, ustiga biror narsa yopishtiriladi. Konstruksiyalar maxsus izolatsiya materiallari bilan suvaladi yoki qoplanadi. Uning yuqori haroratlarga qarshilik ko'rsatishi qizdirish haroratiga va uning ta’sir etish davomiyligiga bog'liq. Konstruksiyaga yuqori haroratlarning qisqa muddatli ta’siri, masalan, yong'in vaqtida sodir bo'ladi. Temir-beton elementning olovbardoshligi olovbardoshlik chegarasi (soat hisobida) bilan baholanadi, shunday vaqt o'tishi bilan yong'in vaqtida elementning yuk ko'tarish qobiliyati yo'qola boshlaydi, darzlar hosil bo'Iib, bu darzlar orqali olov qo'shni xonalarga o'tadi, yoki olovga teskari tomoni 150 °C gacha qiziydi. Temir-beton elementlarning olovbardoshlik chegarasi kesimning o'lchamlariga, elementning konstruktiv sxemalariga, armatura turiga, armaturalash usuliga va, ayniqsa, himoya qatlamining qalinligiga bog'liq. Temir-beton o'tga chidamli materiallaiga kiradi, yong'in vaqtida yuqori haroratlarga chidaydi — bir necha soat davomida mustahkamligini yo'qotmasdan bardosh beradi. Uzoq vaqt yuqori haroratlar ta’sir etadigan inshootlarda (domna pechlarining poydevorlari, dudburonlar, mo'rilar va h.k.) temir-beton konstruksiyalarga issiqbardoshlik talabi qo'yiladi. Bu holda konstruksiyalar maxsus izolatsiyalanadi (fiiterovka qilinadi) yoki ular issiqbardosh betondan tayyorlanadi, bu eng tejamli va ishonchli yo'ldir. Armatura va betonning birga ishlashini ta’minlash, armaturani zangiashdan saqlash va yuqori haroratlardan himoya qilish uchun betonda himoya qatlami hosil qilish ko'zda tutiladi. Qalinligi 100 mm gacha bo'lgan plita va devorlarda (ular og'ir betondan tayyorlanganda) himoya qatlamining qalinligi kamida 10 mm bo'lishi kerak, qalinligi 100 mm dan ortiq plitalar va devorlarda, shuningdek, balandligi 250 mm gacha bo'lgan to'sinlar va qovurg'alarda kamida 15 mm, balandligi 250 mm gacha va undan ortiq bo'lgan to'sin va qovurg'alarda, shuningdek, ustunlarda kamida 20 mm bo'lishi kerak; to'sin va ustunlaming xomutlari hamda ko'ndalang sterjenlarida kesim elementlari balandligi h = 250 mm gacha bo'lganida kamida 10 mm, h = 250 mm va undan ortiq bo'lganida kamida 15 mm; plitalarning taqsimlash armaturalari uchun kamida 10 mm bo'lishi kerak. Bizning O'zbekiston sharoitida temir-beton konstruksiyalaridan bir necha va turli maqsadlarda foydalanib kelinadi. Respublikamizda bir necha o'nlab temir-beton zavodlari mavjud. Juda ko'p andoza-namunaviy uy-joy imoratlari, fuqaro, jamoa binolari, sanoat inshootlari, ko'prikva metro konstruksiyalari temir-betondan ishlangan. Keyingi yillarda chet ellarda keng tarqalgan monolit temir-beton konstruksiyalari respublikamizda keng tarqalmoqda. Buning evaziga antiqa va yagona fuqaro hamda turar-joy binolari, takrorlanmaydigan arxitektura komplekslari bunyod etildi. Masalan, Milliy bank imorati, «Interkontinental», «BUMI» va «Sheraton» mehmonxonalari, uzundan-uzun ko'prikiar, «Yunus-Obod» va «Jar» sport komplekslari, Samarqanddagi Yoshlar markazi binosi kabilar o'lkamiz mo'jizasi sifatida elga manzurdir. Umuman olganda temir-beton konstmksiyasi uy-joy, fuqaro va sanoat binolari hamda turli maqsadlarga moslashgan inshootlami qurishda chet elda, respublikamizda eng ko'p foydalaniladigan ashyo bo'lib, poydevordan boshlab to ustyopmalargacha, zinapoyalardan boshlab aviakosmik sanoati imoratlarigacha yetakchi konstruksiya sifatida keng foydalaniladi. Nazorat savollari 1. Beton, armatura po'lati va temir-betonning asosiy xillari. 2. Beton va temir-beton konstmksiyalar uchun beton material ekanligi. 3. Temir-beton konstruksiyasining xillari. 4. Temir-beton konstruksiyalariga qo'yiladigan talablar. 5. Beton va temir konstmksiyaning tashkil etuvchilari. 6. Temir-betonning xususiyatlari. 7. Konstmksiyaning afzalliklari va kamchiliklari. 8. Temir-betonning qotishiga, tuzilishiga quruq va issiq iqlimning ta’siri. 9. Temir-beton konstruksiyalaridan samarali foydalanishdagi yondoshishlar.

Yig’ma temirbeton elementlarni loyihalash prinsiplari.

1.Yig’ma elementlarni tiplashtirish

Zovod sharoitida bir xil turdagi seriyali elementlarni ishlab-chiqarish eng effeqtli xisoblanadi. Bu usulda texnologik jarayon takomillashtiriladi, mexnat sarfi va buyimning tannarxi kamaytiriladi xamda ularning sifati oshadi. Bundan quyidagi talablar kelib chiqadi, y’ani binoga ishlatiladigan elementlar soni chegaralanishi, ulaning ishlatilish esa ommobop bo’lishi ( xar-xil soxadagi ko’proq binolar uchun.

Shu maqsadda u joylashtirilgan elementlar, ya'ni binoning har bir konstruktiv elementi uchun qurilish turi texnik-iqtisodiy ko'rsatkichlar bo'yicha boshqa echimlarga nisbatan boshqa echimlarga (materiallar iste'mol qilish) boshqa echimlarga nisbatan amalga oshiriladi. , ommaviy, mehnat intensivligi va o'rnatish, narxi). Ushbu yo'lda tanlangan mahsulot turi katta fabrika ishlab chiqarish uchun qabul qilinadi. Tekshirish tajribasi shuni ko'rsatadiki, kelishmovchilik elementlari, masalan, bir-biriga yopishtirilgan panellar singari, elementning uzunligi o'zgartirilganda, ular mustahkamlashning faqat kesma qismini ko'paytirish tavsiya etiladi. Katta diapazonda katta qoplamalar va yuklarning qiymatlari o'zgaruvchan qoplamalar uchun va yuklarning qiymatlari katta hajmdagi o'zgarishlar va mustahkamlash tavsiya etiladi. Ko'p qavatli fuqarolik binolarining ustunlari uchun (va ba'zi hollarda va sanoatda) xoch sektsiyalarining o'lchamlari saqlanib qolishi va faqat mustahkam holatlar saqlanib qolishi kerak.

Shu bilan birga, yuqori qavatlar ustunlarida betonning haddan tashqari iste'mol qilinishiga qaramay, temirning ramkalarini takroran ishlatilishi, kuchaytirishning bir necha marta taqsimlanishi, kuchaytirish ramkalarini bir necha marta ishlatishi sababli dizaynning umumiy qiymati pasayadi. Bundan tashqari, pollardagi ustunlarning doimiy o'lchamlari bilan, ustunlar asosida bir-biriga mos keladigan nurlarning bir xil turlari kuzatiladi.

Tishish, aniq beton elementlardan kataloglar kataloglari tuziladi, ular turli xil binolarni loyihalash orqali boshqariladi. Tibbiy tajriba rivojlanib, tipik elementlar yaxshilanmoqda, yangi, yanada samaraliroq, yanada kengroq, shuning uchun vaqti-vaqti bilan ma'lumotnomalar yangilanadi.

2. Binolarning o'lchamlari va tarkibiy sxemalarini birlashtirish

Shunday qilib, bir xil odatiy elementlar turli xil binolarda keng qo'llanilishi mumkin, rejadagi ustunlar (ustun panjarasi) va pollarning balandligi birlashtirilgan, i.e cheklangan miqdordagi o'lchamlarga olib keladi.

Sakkizlar birlashishining asosi - bu 100 mm yoki kattalashtirilgan modul o'lchamidagi modul yoki kattalashtirilgan modulning o'lchamini kamaytirishni ta'minlaydigan yagona modul tizimdir. Ko'p qavatli sanoat binolari uchun ko'prik kranlari bilan, bo'ylama yo'nalishi (ustun bosqichidagi markaz o'qlari orasidagi masofa masofa masofa (binoning keqishi) masofada joylashgan ) BM, ya'ni 18, 24, 30 m va boshqalar tomonidan bir nechta kattalashtirilgan modul, (x.z, a) tomonidan olingan. Poldan balandligi asosiy qo'llab-quvvatlanadigan strukturaning Niza uchun 1,2 m, masalan, 10.8; 12 m va 18 m gacha.

Ko'p qavatli sanoat binolari uchun 9HB 9HB ustunliklarining yagona panjarasi, 12x6 m masofaviy me'yoriy yuklarga, 1 va 15 kn / m2 va 6 m3 m2. Qavatlar pollari 1,2 m, masalan, 3,6; 4.8; 6 m (x.z, b).

Fuqarolik binolarida, tog 'o'qlari uchun integratsiyalashgan modul 600 mm. Uzunlavalation va ko'ndalang yo'nalishdagi panjara o'qlari orasidagi masofa 3 dan 6,6 mln.

Birlashgan o'lchovlar asosida binolarning turli xil qarorlari cheklangan miqdordagi yagona dizayn sxemalari, I.E. binosi va tugunlari bir xil bo'lgan sxemalar bir xil bo'lishi mumkin. Bularning barchasi qurilishda ommaviy foydalanish uchun odatiy binolarning odatiy loyihasini yaratishga imkon berdi.

Boqishlarning tipik elementlarining o'zaro bog'lanishiga, uchta toifadagi o'lchamlar ta'minlanadi: nominal, tarkibiy va uy qurilishi. Elementning nominal o'lchamlari - rejadagi binoning o'qlari orasidagi masofa. Masalan, bir pog'onadagi qoplama plitasi b m nominal uzunligi bor. Elementning tarkibiy o'lchovlari bir tikuvlar va bo'shliqlar miqdorida nominaldan farq qiladi. Masalan, nominal uzunligi 6000 mm bo'lgan qoplama plitasi 5970 mm, T, E. Chap 30 mm (X.4). Bo'shliqlar kattaligi o'rnatishning shartlari va usullariga bog'liq va qulay elementlarni yig'ish va tikuvlarni eritma bilan quyish kerak.

Ikkinchi holatda, bo'shliq miqdori kamida 30 mm oladi. Elementning o'zaro yo'nalishi - bu ishlab chiqarishning to'g'riligiga qarab, dizaynning aniqligiga qarab, dizayn sonidan bag'rikenglik (3-10 mm) deb nomlangan. Elementlarning dizayn o'lchamlari tikuvlar va bo'g'imlardagi bo'shliqlarni hisobga olgan holda, shuningdek normallashtirilgan tranzelentlarni hisobga olgan holda belgilanadi.

3. Elementlarni kengaytirish

Dizayn jarayonida binolarning yangi temir-beton elementlari birlashtirilgan bo'lishi kerak.

Kengaytirilgan elementlardan binolarni o'rnatishda, yuklarni ko'tarish va yotqizish bo'yicha kompleks operatsiyalar kamayadi, o'rnatishda amalga oshiriladigan duruughlar soni kamayadi, diskontlash darajasi kamayadi, shuning uchun fabrikaga tayyorlik darajasi oshadi va shuning uchun pardozlash ishlari hajmi oshadi saytda pasayadi. Shunday qilib, fuqarolik binolari uchun ratsional tog 'panellari xonaning o'lchamini, devor panellari - xonada pol bo'yi va kengligi. Sanoat binolarining qoplamalari uchun, to'g'ridan-to'g'ri fermer xo'jaliklari tomonidan sotiladigan katta panelli plitalar qulay qo'llaniladi. O'rtagan mexanizmlar, transport vositalari, transport vositalari, shuningdek transport vositalari, shuningdek, transport vositalarini olib borish qobiliyatiga qarab belgilangan massa va cheklovlar o'lchovlari bilan belgilanadi.

O'rnatish kranlaridan yaxshiroq foydalanish uchun bino elementlari yig'ish kranining maksimal sig'imiga yaqinlashish uchun bir xil bo'lishi kerak

Ba'zi hollarda elementlarning mustahkamlanishi ruxsat etilgan massasi bilan cheklanganligi sababli, engil shakllanadigan, ingichka devorli, bo'sh va hokazolar bilan tuzilmalarni yaratish tavsiya etiladi, qo'llang. Engil agregatlar bo'yicha betondan oqilona dizayn tuzilmalari.

Elementlar texnologik jihatdan, ularning dizayni zavodda yoki | mehnat o'qiyotgan qo'l operatsiyalari bo'lmagan mashina va mexanizmlar yordamida.