|
2. O‘zbekiston Respublikasi ilmiy-texnikaviy va tibbiyot hujjatlari
Markaziy davlat arxivida saqlanayotgan fondlar.
O‘zbekiston Respublikasi
ilmiy-texnikaviy va tibbiyot hujjatlari Markaziy davlat arxivida hujjatlar saqlov
xonalarini ko‘zdan kechirganimizda bu yerda ham hujjatlar maxsus hujjat saqlov
anjom (stelaj)larida va maxsus tayorlangan quti (korobka) larda joylashtirilgan edi.
Hujjatlar ketma ket raqamlashtirilib quti(korobka)larga joylashtiriladi. Qutilar esa
yilma yil joylashtiriladi. Hujjatlar qutilarga joylashtirilganidan so‘ng qutilar yuziga
maxsus qog‘ozlarda hujjat qaysi muassasa yoki korxonaga tegishli ekanligi yozib
qo‘yiladi. Hujjat saqlanayotgan xona harorati bir xilda saqlanib turishi alohida
ahamiyat kasb etadi. Havo haroratini o‘lchovchi asbob termometr, namlikni
o‘lchovchi asbob barometr deyiladi. Hujjatlar saqlanayotgan xona harorati 15 – 18
gr namlik esa 50 – 55 gr.bo‘lishi lozim. Hujjatlar saqlanayotgan xonaga eng asosiysi
quyosh nuridan saqlash lozim. Shuning uchun xona derazalariga quyosh
qaytaradigan oynalar o‘rnatilgan.
Azaldan muxandis-u memorlarimiz ishlari kishini hayratga solib, xavas hissini
oshirib keladi. O‘zbekiston Respublikasi Ilmiy-texnikaviy va tibbiyot xujjatlari
Markaziy davlat arxivida ilm, fan, og‘ir va engil sanoat, texnika, konstruktorlik,
115
transport, yul qurilishi hamda tibbiyot soxasiga oid bo‘lgan hujjatlar saqlanadi.
Bundan tashqari arxivda shu yo‘nalishlardagi soxalarning rivojlanish tarixiga hissa
qo‘shgan fan arboblari olim va professorlarning shaxsiy jamg‘arma hujjatlari doimiy
tarzda davlat saqloviga qabul qilinadi.
Shaxsiy jamg‘arma hujjatlari orasida o‘zbek milliy me’morchiligi
arxitekturasi tarixi rivojiga o‘zining beqiyos xissasini qo‘shgan xalq arxitektori
sharafli unvoniga birinchilar qatori muyassar bo‘lgan ustoz me’mor Abdulla
Boboxonovning 30 dan ortiq shaxsiy hujjatlari ham saqlanib kelinmoqda. Uning
betakror ijod yuli tadrijida o‘zbek xalq me’morchiligi taraqqiyot yo‘li aks etgan
desak mubolag‘a bo‘lmaydi. Abdulla Boboxonov 1910-yilda Toshkentning avvalgi
CHu daryosi yonida joylashgan To‘qmoq degan qadimiy shinam shaxarchada
dunyoga kelgan. A.Boboxonov o‘z faoliyati davomida Buxoro, Samarkand, Karshi,
SHaxrisabz, Qo‘kon kabi boy merosimiz aks etgan ko‘rkam maqbarayu,
madrasalarni ko‘rib undagi o‘zbek me’morchiligiga bo‘lgan xavasi xissi uyg‘ona
borgan.
1922-yili Toshkent Davlat Universitetining injener-memoratsiya fakulteti qoshida
arxitektura vabinokorlik qurilish bo‘limlari ochilgan. Keyinroq bu O‘rta Osiyo
qurilish institutiga aylangan. A.Boboxonov ham ana shu institutga qabul qilinib,
me’morchilik va binokorlik san’atini egallashga kirishgan. Bo‘lajak olim bu hunarni
zo‘r shijoat va ishtiyoq bilan egallab bordi. 1933-yilda u shu soxa mutaxasissi
arxitektorlik diplomini qo‘lgakiritdi. A.Boboxonov birinchi o‘zbek arxitektori
bo’lib, uning oldida keng ijod ufqi ochilga nedi. Ijodiy parvozi uchun qulay sharoit
mavjud edi. O‘z malakasini oshirish uchun u Moskvaga yuborildi. Avvaliga
injener-qurilishinstitutiaspiranti,kasbi arxitektor bo‘lganligisababli 1934 yili
Arxitektura institutiga aspiranturasiga qabul qilindi. A.Boboxonov ustozi I.V.Rilkiy
raxbarligida ulkan madaniyat saroylari, sport inshootlari, kinoteatrlar, uy-joylar ijod
etishga ishtiyoqi oshib bordi.
A.Boboxonov
aspiranturada
o‘qishi
davomida
faqat
G‘arb
arxitekturasinigina emas, balki O‘rta Osiyo qadimiy arxitekturasini ham artroflicha
o‘rganishga, o‘tmish ijobiy tajribalaridan keng foydalanishga aloxida e’tibor berdi.
116
Samarkand, Buxoro, Shaxrisabz, Qo‘qon kabi qadimgi osori antiqa boy shaharlarda
bo‘lib, ayniqsa XIV-XV asrlarga oid arxitektura yodgorliklarini chuqur o‘rgandi.
Bu esa me’morning kelgusida ijodiy izlanishlar uchun zamin tayyorladi.
1939-yil boshlarida A.Boboxonov Toshkent shahar loyixalash institutiga
bosh arxitektor qilib tayinlandi. A. Boboxonov hayotida ilg‘or loyixa va
me’morchilik ishlari davri boshlandi. Suv inshootlari kurilishishi rejalashtirildi,
shunga ko‘ra 1939-yili Katta Farg‘ona kanali 45 kun ichida qazib bitkazildi.
SHuningdek, SHimoliyvaJanubiyFarg‘onakanallari, Toshkent kanali ham tez
kundatugallandi. A. Boboxonov o‘zining 45 yillikbunyodkorlikishidavomida 100
dan
ortiq
loyixalartuzibularnitatbiq
kildi.
A.Boboxonovning
23
ta
ilmiyasarlariborki
ular hozirgikundanodirvanoyobxujjatlarsirisigakiradi. O‘z
ijodidavomida
A.Boboxonov
50
ga
yaqinturli
o‘rindagiuy-joylar,
madaniyatsaroylari, kino va teatr zallari, choyxona, suvxavzalari va yana boshqa
ko‘pgina betakror ijod namunalarini keltirish mumkinki, ular bugungi kunda barcha
uchun birdek qadrlidir.
Taniqli vrach
S.M.Mannonov haqida mazkur arxivda qimmatli hujjatlar
saqlanadi. Mannonov inson salomatligi uchun muhim sanalgan mavzuda tadqiqot
olib borgan. U 1967-yil 30-dekabr oyidatibbiyot fanlari nomzodi dissertatsyasini
ximoya kilgan. 1960-1988 yilgacha kichik ilmiy xodim, katta ilmiy xodim so‘ng
bo‘lim boshligi lavozimida ishladi. S. M. Mannonov 1969-yildan beri “Umurtqa
qiyshiqligi” kasalliginikonservativvaoperativ davolash usuli bilan shug‘ulanadi.
“Umurtqa qiyshiqligi” kasalligini, Respublika miqyosida tarqalish darajasini
aniqlash uchun professor N.M. Shamatov raxbarligida 1966-1973 yillarda
maktabgacha va maktabdagi bolalarni tekshirib chiqdi hamda bu kasallikni
miqdorini aniqlashda bevosida qatnashdi. M.S. Mannonov O‘zbekiston
Respublikasida birinchi marotaba skolioz kasalini mukammal o‘rgandi.
S.Mannonov 9 ta skolioz kasalligini davolaydigan maktab-internatlarida
muntazam ravishda o‘z maslahatlariniberib keldi. 1998-2003 yillarda 1106 ta, 20 xil
murakkablikdagi operatsiyalarni bajargan va yordamlashgan. S.Mannonov100 ortiq
ilmiy ishlar muallifi. Ko‘plab olimlar va ortaped mutaxasislarga ustoz. Mannonov
117
Samuk Mannonovich 2003-yil 10-noyabrdagi №16 sonlibuyruqga ko‘ra
‘‘travmatologiya va ortopediya” mutaxasisligi bo’yicha “Oliy”
malaka toifas
iberildi.Mannonov S. M. O‘zbekiston Respublikasida xizmat ko‘rsatgan tibbiyot
xodimidir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
