12-mavzu. Ishlab chiqarish omillari bozori



Download 0,62 Mb.
bet17/18
Sana02.04.2022
Hajmi0,62 Mb.
#524606
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   18
Bog'liq
12-Maruza

Differentsial renta. Absolyut rentani qaraganimizda, erning sifati, joylashuvi bir xil deb faraz qilgan edik. Haqiqatda esa erlar hosildorligi bo`yicha hamda joylashuviga ko`ra bir-biridan farq qiladi.
Faraz qilaylik, tabiiy hosildorligi bo`yicha 3 xil er bo`lsin, ya`ni, yaxshi, o`rtacha va yomon erlar. Bu erlarning hosildorligi har xil bo`lganligi uchun, ularning teng o`lchamdagi uchastkalariga teng miqdorda kapital va mehnat sarflasak, turli xil natija olamiz. Hosildorligi yuqori bo`lgan erdan, boshqa erlarga nisbatan ko`proq hosil olamiz va bu ortiqcha olingan hosil erning faqat tabiiy hosildorligi bilan bog`liqdir. Yaxshi hosildor erga renta o`rtacha er rentasiga ko`ra yuqori, o`rtacha er rentasi esa yomon er rentasiga ko`ra ko`p bo`ladi, yomon er egasi esa sof iqtisodiy (absolyut) renta oladi (4-rasm).
Biz yuqorida erlarni tabiiy hosildorligi bo`yicha rentalarni ko`rdik. Lekin, er hosildorligini unga qo`shimcha kapital sarflab ham (masalan, optimal darajada o`g`it berish, yangi agrotexnikani qo`llash) oshirish mumkin. Masalan, yaxshi erga qo`shimcha kapital sarflasak, u quyidagi oqibatlarga olib kelishi mumkin: a) qo`shimcha kapital ishlab chiqarish samaradorligini oshirishi mumkin (bu holda er rentasi dan ga oshadi); b) sarflangan qo`shimcha kapital ishlab chiqarish samaradorligini kamayishiga olib keladi (bu holda yaxshi er rentasi pasayib ni tashkil etadi). Bordi-yu, qo`shimcha kapital sarfi samaradorlik darajasini o`zgartirmasa, er rentasi ham o`zgarmaydi.
Yer narxi. Er narxi er rentasini kapitalizatsiya qilish yordamida aniqlanadi. Faraz qilaylik, ma`lum bir er uchastkasi o`lchami er egasiga bir yilda renta (so`mda) keltirsin. Yer qiymatini aniqlashda er egasi uchun alternativ qiymatdan foydalaniladi. Er narxi shunday pul miqdoriga tengki, agar uni bankga qo`ysak, undan olinadigan foyda ushbu erdan olinadigan foydaga teng bo`lsa. Demak, er narxi kelajakda olinadigan er rentasining diskontirlangan (keltirilgan) qiymatiga teng:

Yer narxi-bu kapitalni muddatsiz qo`yish demakdir.
Agar bo`lsa, u holda

bu erda - -yil rentasi;
-ssudaning bozor foiz stavkasi.
Agar renta 1000 so`m bo`lsa, ssudaning bozor foiz stavkasi 5% bo`lsa, erning narxi
so`m bo`ladi.
Haqiqatdan qaraganda renta ijarachining er egasiga to`laydigan ijara haqining bir qismi hisoblanadi. Ijara haqi tarkibiga rentadan tashqari er ustidagi inshootlarning amortizatsiyasi hamda erga qo`yilgan kapital foizi kiradi. Er egasi er ustiga qandaydir qurilish qilgan bo`lsa yoki inshootlar qurgan bo`lsa, ularning qiymatini qoplashi kerak, xuddi shunday, agar kapital sarflagan bo`lsa, ushbu kapitalga foiz olishi kerak. Er egasi ushbu kapitalni bankga qo`yib foiz olishi mumkin edi.
Misol 1. Fermer xo`jaligida bug`doy etishtirish funktsiyasi quyidagi ko`rinishga ega:

-bug`doy ishlab chiarish hajmi Yer maydoni ga bog`liq. Bir tsentner bug`doyning narxi 20 so`m. Agar fermerning Yer maydoni 30 gektar bo`lsa, u Yer egasiga qancha miqdorda renta to`laydi? Agar foiz stavkasi bir yilda 10% bo`lsa, bir gektar yer narxi necha so`mga teng bo`ladi?
Echish. Ma`lumki, raqobatlashgan bozorda resurs (ya`ni, yer) narxi uning pulda ifodalangan chekli mahsulotiga teng, ya`ni

Yerning puldagi chekli mahsuloti:

Yer maydoni 30 gektar bo`lgani uchun
so`m.
Demak, fermer har bir gektar yer uchun 5600 so`m renta to`laydi.



Download 0,62 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   18




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish