12-mavzu: Ekskursiya rahbari – gidga qo‘yilgan talablar

Sitatalardan foydalanish usuli. Sitata – bu biror matndan olingan parcha yoki biror kishining gapini aynan keltirishdir. Sitatalarga quyidagi holatlarda murojaat qilinadi: tasdiqlashga, o‘z fikrlarini ishonarli va yorqin ifodalashga, ma’lum bir tarixiy davr jilosini saqlab qolishga, biror taniqli shaxsning fikri bilan tanishtirishda va shu kabilar.
Eksursiya xizmatida sitatalardan foydalanish usuli ekskursantlar tasavvurida axborotni shakllantirish, ular ongida uni obrazli qilib ifodalashga qaratilgan. Ekskursiya matnida sitata sifatida badiiy asarlardan parchalar (proza, she’rlar) qo‘llaniladi va u uzoq o‘tmish turmushini qayta tiklashda qo‘l keladi.
Savol-javob usulida gid ekskursantlarni faollashtirish maqsadida hikoya jarayonida ularga savollar beradi. Bunday savollarning ko‘pi ekskursantlardan javob olishga qaratilmagan va bir usul vazifasini bajaradi, xolos. Savollarni bir necha turga bo‘lish mumkin: odatda gid javobini kutmasdan o‘zi javob beradigan savollar, tarixiy mazmunga ega bo‘lgan savollar, ekskursantlar e’tiborini kuchaytiradigan savollar.
Guvohlarga havola qilish usuli voqea - hodisalarni obrazli tarzda tiklash imkonini beradi. Masalan, «Hamid Olimjon teatrining mashhur obrazlari» nomli ekskursiya xizmatida mazkur teatr sahnasida obraz yaratgan aktyorlar bilan hamsuhbat bo‘lish mumkin. Mashhur shaxslar hayotini yorituvchi ekskursiya mavzularida esa ularni yaqindan bilgan, taniganlarni suhbatga tortish mumkin.
Tadqiqot o‘tkazish usulida gid ekskursiya mavzusini mustahkamlash maqsadida ekskursantlarga turli topshiriqlar berib ularni faollashtirishi mumkin. Ayniqsa, ekskursiya xizmati tabiat qo‘ynida bo‘lsa, masalan, to‘nkadagi halqalarni sanab daraxtning yoshini, yonayotgan qog‘ozni tashlab chuqurlikni, barg va igna yordamida qutblarni aniqlash kabi tadqiqotlarni o‘tkazishi mumkin.
Gid qanchalik tajribali bo‘lsa, shunchalik hikoya qilish usullarini o‘z o‘rnida qo‘llay oladi va ekskursantlarning mavzuga nisbatan qiziqishi ortib boradi.