12-mavzu: Ekskursiya rahbari – gidga qo‘yilgan talablar

Issiqlik yoki quyosh urishi odatda organizmning haddan ziyod issib ketishi natijasida kuzatilib, oqibatda miyaga qon kelishi ko‘payadi.
Issiqlab ketishga atrof-muhitdagi haroratning yuqori bo‘lishi, havoning haddan ziyod namligi, nam o‘tkazmaydigan (rezinali, brezentli) kiyim kiyganligi, jismoniy ish, ichimlik ichish me’yorining buzilganligi sabab bo‘lishi mumkin.
Issiqlik va quyosh urishida umumiy holsizlik, haddan ziyod isib ketish, teri qoplamalarining qizarishi, ko‘p terlash, yurak qisqarishlarining tezlashuvi (puls daqiqasida 100-120 marta uradi), bosh aylanishi, bosh og‘rig‘i, ko‘ngil aynishi (ba’zan qusishlar bilan ham), tana haroratining 39-40⁰ gacha ko‘tarilishi, og‘ir holatlarda karaxt bo‘lishdan to hushini to‘liq yo‘qotishgacha, alahsirash, mushaklar talvasasi, nafas olish va qon aylanishining buzilishi holatlari kuzatiladi.
Issiqlik yoki quyosh urishi holatlarida tibbiy yordam ko‘rsatayotgan gid quyidagilarni bajarishi lozim:

• 
  jabrlanuvchini zudlik bilan salqin joyga o‘tkazish;
  
• 
  orqasi bilan yotqizib, boshi tagiga yostiq qo‘yish;
  
• 
  kiyimlarini yechish yoki bo‘sh qo‘yish;
  
• 
  boshi va ko‘kragini sovuq suv bilan namlash;
  
• 
  sovuq malhamlarni yoki muzni boshiga (peshonasi, tepasi va ensasi), o‘mrov suyagi va tizza sohalariga, qo‘ltiq osti sohalariga (ko‘plab qon tomirlari mavjud sohalarga) qo‘yish;
  
• 
  nafas olish va yurak qisqarishlari kuzatilmagan vaqtda jonlantirish tadbirlarini to‘la o‘tkazish.
  

14.4. Jabrlanuvchini transportda shifoxonaga
jo‘natish qoidasi

Gid ekskursiya jarayonida jabrlangan insonni shifoxonaga jo‘natishni imkon qadar tez, xavfsiz va ehtiyotkorona tashkil etishi shart.

Shikastlanish turi qo‘l ostida mavjud vositalardan kelib chiqib, jabrlanuvchining transportirovkasi turli xil usulda amalga oshirilishi mumkin. Masalan, ushlab turilgan holda, qo‘lda ko‘tarish, transport vositasida tashish. Eng muhimi, jabrlanuvchini transportirovka qilish jarayonida boshi doimo yuqorida bo‘lishini ta’minlash zarur.