12-mavzu: Bino va inshoatlar qurilishida energiya va resurs tejamkorlik. Reja: Jahonda energiya va resurs tejamkorlik bo‘yicha umumiy holat

Yuqori texnologiyali bino va inshootlar. Ushbu bino va inshootlarda energiya iqtisodiga, mikroiqlim sifatiga va ekologik xavfsizligiga kuchli fikrlash qoidalari va nou-xauga asoslangan texnik qarorlarning ishlatilishi hisobidan erishiladi.
Yashovchan bino va inshootlar. Ushbu bino va inshootlar atrof-muhit va inson bilan ekologik muvozanatda joylashgan bo‘ladi. Yashovchan bino va inshootlarning ta’riflari 1-, 2- va 3-chizmalarda ko‘rsatilgan.
Yashovchan bino va inshootlar ekologik toza qayta tiklanadigan energiya manbalarini ishlatilishi imkoniyatini, talab etiladigan energiyani eng maqbul ishlatilishini, suv resurslarini saqlanishini, takroran ishlatiladigan qurilish materiallarini qo‘llanilishini, insonni o‘rab turgan atrof-muhit sifatini yaxshilashni o‘rganishni o‘z ichiga oladi.

		Energetik xolis bino va inshootlar^1
Energiya talabini va ishlatilishini kamaytirish			Qayta tiklanadigan energiya manbalarini ishlatilishi				Talab etiladigan energiyani eng maqbul ishlatilishi

1-chizma. Energetik xolis bino va inshootlar.

1. 
   Energetik xolis bino va inshootlar – talab etiladigan energiyaning soni va sifati atrof-muhit holatini sezilarli buzilishini keltirib chiqarmaydi.
   

			Suvi xolis bino va inshootlar^2
Suv talabini va ishlatilishini me’yorlash				Ekologik toza suvni ishlatilishi					Suvni ishlatishning samarali davri

2-chizma. Suvi xolis bino va inshootlar.2) Suvi xolis bino va inshootlar – talab etiladigan suvning soni va sifati atrof-muhit holatini sezilarli buzilishini keltirib chiqarmaydi.

		Xolis qurilish materiallaridan bino va inshootlar^3
Qurilish materialari talabini va ishlatilishini kamaytirish			Ekologik toza qurilish materialarini ishlatilishi				Takroran ishlatiladigan qurilish materiallari

3-chizma. Xolis qurilish materiallaridan bino va inshootlar.
3) Xolis qurilish materiallari: ishlab chiqarilishi atrof-muhit holatini sezilarli buzilishini keltirib chiqarmaydi; xonaning mikroiqlim nisbatiga ta’siri ekologik toza hisoblanadi; takroran ishlatilishi mumkin.
Biroq, ushbu muammolarning alohida jihatlarini o‘rganish yetarlicha emas bo‘lib ko‘rinadi. Jumladan: binoni va atrof-muhitni hamda ularning ekologik va energetik holatini to‘liq majmuada o‘rganish zarur. Bu esa qurilishning nazariy va amaliy bosh maqsadi hisoblanadi.
Ushbu o‘rganishning natijasida har qanday sharoitda qurilish tarmog‘ini buzadigan ba’zi bir “chegaraviy holat” aniqlanishi mumkin. Bu “chegaraviy holat” suv resurslarining talabi va ifloslanishi, “issiqxona samarasi”ga keltiradigan gazlarni chiqarilishi, qurilish va maishiy chiqindilar va h.k.larni o‘z ichiga oladi. Mazkur ko‘rsatkichlar turar joy tumani loyihalarining ekologik va energetik samarasini baholashda aniqlovchi bo‘ladi.
Zamonaviy bino va inshootlarni loyihalash konsepsiyasining asosiga insonning hayoti sifatiga bevosita ta’sir ko‘rsatadigan atrof-muhit insonni o‘rab turgan sifatga uy kabi va xuddi shu kabi insonning ish o‘rniga yoki umumiy foydalanadigan joylarga shahar va tumanlarning asosini tashkil etuvchi g‘oyasi sifatida yotadi.
Bunday ijtimoiy jihatlarni ajratilishi insonlarning ma’naviy va moddiy talablari asosida arxitektura va qurilish rivojlanayotganining e’tirof qilingani hisoblanadi.
XXI asr arxitekturasi va qurilishi uchun eng asosiy g‘oya – inson faoliyatida tabiat passiv muhit emasligini tushunishdir. Buning natijasida qurilish uchun eng yuqori shinam ko‘rsatkichlarga ega yangi tabiiy atrof-muhit yaratilishi mumkin va xuddi shu vaqtda bino va inshootlarning iqlimiy tizimi uchun energetik manba bo‘ladi.


Mustaxkamlash uchun savollar:

1. 
   Jahonda energiya va resurs tejamkorlik bo‘yicha umumiy holat qanday?
   
2. 
   Energiya tejamkorlik qanday sabablar bilan tushuntiriladi?
   
3. 
   Qurilish sohasida energiyani samarasiz yo‘qolishini aniqlanishining asosiy omillariga nimalar kiradi?
   
4. 
   Qurilishda energiya samarador va ekologik toza texnologiyalarning turli konsepsiyalari qanday nomlangan?
   
5. 
   Energiya samarador bino va inshootlarga ta’rif bering?
   
6. 
   Energiya talabi past bo‘lgan bino va inshootlarga ta’rif bering?
   
7. 
   Bioiqlimiy arxitektura deganda nimani tushunasiz va uning asosiy qoidasi nimadan iborat?
   
8. 
   Baquvvat bino va inshootlarga ta’rif bering?
   
9. 
   Aqliy bino va inshootlarning muhimlik darajasi nima hisoblanadi?
   
10. 
    Yuqori texnologiyali bino va inshootlarga qanday erishiladi?
    
11. 
    Yashovchan bino va inshootlar qanday ta’riflanadi?
    
12. 
    XXI asr arxitekturasi va qurilishi uchun eng asosiy g‘oya deganda nimani tushunish kerak?
    

1^ Биноларни энергия самарадорлиги соҳасида Ўзбекистон-Норвегия ҳамкорлиги доирасида “Ўзбекистонда биноларни энергия аудити” ва “Кадрлар салоҳиятини ривожлантириш бўйича – натижалар ва мақом Норвегия дастури” ахборот семинарининг материаллари. Тошкент, 05.03.2014. www.eenor.uz, www.ensi.no.