12-Laboratoriya ishi. Dhcp xizmatini tashkil etish va sozlash Ishdan maqsad

 

---

96 
DHCP protokolini ishlash prinsipi 
Manzilni olish to’rt bosqichda amalga oshiriladi. Bu jarayon har bir 
bosqichning birinchi harflaridan olingan bo’lib, DORA deb ataladi: Discovery, 
Offer, Request, Acknowledgement.
 
11.3-rasm. DHCP ishlash prinsipi 
 
1.
 
Discover (qidiruv). Dastlab, mijoz ishga tushirish holatida (INIT) va o’z 
IP manziliga ega emas. Shuning uchun, u mahalliy tarmoqdagi barcha qurilmalarga 
DHCPDISCOVER translyatsiyasi (eshittirish) xabarini yuboradi. Xuddi shu 
mahalliy tarmoqda DHCP server mavjud. DHCP-server, masalan, masrhrutizator 
yoki kommutator bo’lib, maxsus DHCP serverlari ham mavjud.
Har doim ham bitta tarmoqga bitta DHCP server xizmat ko’rsatmaydi, 
ko’pincha tashkilotlar bir vaqtning o’zida bir nechtasini o’rnatadilar. DHCP qaysi 
portlardan foydalanadi? Server har doim 67-portni tinglaydi, mijozdan 
translyatsiya xabarini kutadi va uni olgandan so’ng javob taklifini yuboradi - 
DHCPOFFER. Mijoz xabarni 68-portdan oladi. 
2. Offer (taklif). DHCP serveri qidiruvga taklif bilan javob beradi, u mijozga 
mos keladigan IP haqida xabar beradi. IP-lar ma’mur tomonidan o’rnatiladigan 
mavjud manzillar hududidan (SCOPE) ajratiladi. Agar DHCP serveri tomonidan 
tayinlanmasligi kerak bo’lgan manzillar mavjud bo’lsa, hudud faqat ruxsat etilgan 
manzillar bilan cheklanishi mumkin. Masalan, ma’mur 192.0.0.10 dan 192.0.0.255 
gacha bo’lgan IP manzillar oralig’ini o’rnatishi mumkin. Bundan tashqari, barcha 

---

97 
mavjud manzillar mijozlarga tayinlanishi shart emas. Masalan, administrator 
192.0.0.100 - 192.0.0.200 oralig’ini foydalanilgan doiradan chiqarib tashlashi 
(chiqib chiqarishi) mumkin. Bunday cheklov istisno deb ataladi. 
Bundan tashqari, barcha mavjud manzillar mijozlarga tayinlanishi shart 
emas. Masalan, administrator 192.0.0.100 - 192.0.0.200 oralig’ini foydalanilgan 
hududdan chiqarib tashlashi (exclude) mumkin. Bunday cheklov istisno deb 
ataladi. DHCP mavjud IP manzillarni faqat vaqtinchalik hududdan ajratadi, 
shuning uchun mijoz keyingi safar ulanganda bir xil IP manzilga ega bo’lishiga 
kafolat yo’q. Ammo har qanday mijozga doimiy ma’lum bir IP manzil belgilash 
mumkin. Masalan, tizim administratorining kompyuterida 192.0.0.10 manzili 
belgilanishi mumkin. Shaxsiy mijozlar uchun IP-ning bunday saqlanishi bron 
qilish deb ataladi. DHCPOFFER mijozga ruhsat etilgan hududdagi IP larni taklif 
qiladi (broadcast yoki unicast xabar orqali). Bunday holda, kerakli mijoz hali IP 
manzilga ega emasligi sababli, u to’g’ridan-to’g’ri xabar yuborish uchun MAC 
manzili bilan aniqlanadi.
3. Request (so’rov). Mijoz DHCPOFFER ni oladi va serverga 
DHCPREQUEST xabarini yuboradi. Ushbu xabar bilan u taklif qilingan manzilni 
qabul qiladi va bu haqda DHCP serveriga xabar beradi. Translyatsiya xabari 
deyarli toʻliq DHCPDISCOVER-ni takrorlaydi, lekin server tomonidan ajratilgan 
noyob IP-ni oʻz ichiga oladi. Shunday qilib, mijoz barcha mavjud DHCP 
serverlariga "ha, men ushbu manzilni olaman" deb aytadi va serverlar IP-ni band 
deb belgilaydi. 
4. Acknowledgement (tasdiqlash). Server mijozdan DHCPREQUEST ni 
oladi va nihoyat IP-manzil mijozga DHCPACK xabari bilan uzatilganligini 
tasdiqlaydi. Ushbu translyatsiya (broadcast) yoki to’g’ridan-to’g’ri (unicast) xabar 
nafaqat IP manzil egasini, balki mijoz ushbu manzildan foydalanishi mumkin 
bo’lgan davrni ham tasdiqlaydi. Biz xabarlarni yuborish sxemasini aniqladik, lekin 
agar tarmoqda taklif yuborgan bir nechta DHCP serverlari bo’lsa, mijoz qaysi 
birini tanlaydi? INIT holatida, agar mijoz birinchi marta manzilni qabul qilsa, u 
faqat birinchi IP taklifini qabul qiladi. Biroq, agar mijoz ilgari ma’lum bir DHCP 

---

98 
serveri bilan aloqa qilgan bo’lsa, u ushbu serverga ustunlik beradi va aksincha, 
server tanish mijozni tanlaydi.