11-sinf Biologiya

“Bio-Max-Ziyo” o’quv markazi 
4 
tashqi muhit omillari o‘rtasidagi turli-tuman o‘zaro munosabatlar bilan.
Biogeotsenoz tarkibi qanday 
organizmlardan tashkil topgan? 
1)
yashil o‘simliklari (fitosenoz); 
2)
hayvonlar (zoosenoz); 
3)
zamburug‘lar (mikosenoz); 
4)
mikroorganizmlar (mikrobiotsenoz) dan 
tashkil topgan. 
Biotsenoz tarkibiga kiruvchi 
organizmlar qanday funksional 
guruhlarga bo’linadi? 
3 ta funksional guruhga bo‘linadi: produtsentlar, konsumentlar va 
redutsentlar. 
Produtsentlar nima? 
(lot. «producens» – yaratuvchi) – organik birikmalarni hosil 
qiluvchilar, ya’ni avtotrof organizmlar bo‘lib, anorganik moddalardan 
organik birikmalarni sintezlaydi. 
Bu guruhga yashil o‘simliklar, 
fotosintezlovchi va xemosintezlovchi bakteriyalar kiradi.
Konsumentlar nima? 
(lotincha «consume» – iste’mol qilaman) yoki iste’mol qiluvchilar – 
geterotrof organizmlar bo‘lib, tayyor organik birikmalar bilan 
oziqlanadi va oziq tarkibidagi energiyani oziq zanjiri bo‘ylab uzatadi. 
Oziq (trofik) zanjiri – organik birikmalarni hosil qiluvchilardan 
iste’mol qiluvchilarga bosqichma-bosqich modda va energiyani 
uzatuvchi organizmlar ketma-ketligidir. 
Konsumentlarga barcha 
hayvonlar va parazit o‘simliklar kiradi.
Redutsentlar nima? 
(lotincha «reduco» – qaytaraman, tiklayman) yoki destruktorlar 
(lotincha «destruo» – parchalayman) – geterotrof organizmlar bo‘lib, 
organik birikmalarni anorganik moddalargacha parchalaydi. 
Ularga 
saprotrof (saprofit) bakteriyalar va zamburug‘lar kiradi.
Saprotroflar 
qoldiq organik birikmalar bilan oziqlanib, ularni mineral moddalarga 
parchalaydi.
Biogeotsenozlarga xos xususiyatlar 
qaysilar? 
Bu xususiyatlarga: