11-sinf biologiya imtihon savollari javoblari bilet-1

3-savolga javob
: 
O`tloq tipidagi oziq zanjir: 
beda→kapalak qurti→chittak→qirg`iy
 
 
Botqoq tipidagi oziq zanjiri: 
fitoplangtonlar→zooplangtonlar→botqoq toshbaqasi
 
 
botqoqlik→umurtqasizlar lichinkasi→hasharotlar→baqa→laylak
 
 
BILET-30 
1. Tirik organizmlar tanasida yashashga moslanishlar to‘g’risida ma’lumot bering.
2. Rasmni izohlang: 
3. Laboratoriya ishi.
Tirik organizmlarning muhitga moslashganligini o‘rganish. Baliqlarning suv muhitiga 
moslashganligi. 
1-savolga javob
: 
Tirik organizmlar tanasida yashashga moslanishlar.
Bir organizmning (parazit) boshqa 
organizm (xo‘jayin) hisobiga yashashi parazitlikdeb yuritiladi. Xo‘jayin organizm bilan o‘zaro munosabatiga
ko‘ra parazitlikning ikki turi farqlanadi: ektoparazitlar xo‘jayin organizm tanasining tashqi qisml
arida 
yashaydi (bit, burga, kana, to‘shak qandalasi); endoparazitlar xo‘jayin organizmning tana bo‘shlig‘ida,
ichki organ va to‘qimalarida, hujayralarida yashaydi (bezgak plazmodiysi, askarida, qilbosh chuvalchang,
tasmasimon chuvalchan
glar). Endoparazitlarda xo‘jayin organizmda yashash uchun bir qancha: jumladan, 

---

tana o‘lchamining kichikligi, tana tuzilishining soddalashuvi, himoya vositasiga ega tana qoplami, naslining
ko‘pligi, hayot siklida xo‘jayin organizmning boshq
asi bilan almashinishi va hokazo moslanishlar yuzaga
kelgan. Xo‘jayin organizm tanasida yashash uchun muhit qulay va optimal bo‘lgani sababli parazitlar murakkab 
tana tuzilishiga va moslanish mexanizmlariga ega emas. Shuning uchun ularning tana tuzilishi soddalashgan,
ba’zi organlari reduksiyaga uchragan. Masalan, parazit chuvalchanglarda harakat organlari bo‘lmaydi.
Ko‘pchilik vakillarida xo‘jayin tanasida mahkam o‘rnashib olish uchun yopishuv a’zolari (ilmoqlar,
so‘rg‘ichla
r) mavjud. Tirik organizmlarning ovqat hazm qilish sistemasida uchraydigan parazitlar oson
o‘zlashtiriladigan oziq bilan oziqlanishi natijasida parazitlarning hazm qilish sistemasi soddalashgan. Jigar
qurtida hazm qilish organlari sistemasi 
soddalashgan bo‘lsa, qoramol tasmasimon chuvalchangida butunlay
yo‘qolgan. Kislorodsiz muhitda yashash anaerob nafas olishga o‘tishga sabab bo‘ldi. Parazitlarda energiya
sarfi kamligi va o‘zlashtiriladigan oziqning ko‘pligi sababli nafas olishning ushbu usuli o‘zini oqlaydi.
Organizmning hazm yo‘llarida yashaydigan parazitlar xo‘jayin organizm tomonidan ishlab chiqariladigan
hazm fermentlari ta’siri ostida bo‘ladi. Shuning uchun ularda hazm fermentlari ta’sirid
an himoya qiladigan
maxsus tana qoplami paydo bo‘lgan. Parazit organizmlarning yashash maydoni cheklanganligi, tarqalish va
rivojlanish siklining murakkabligiga qaramasdan jinsiy sistemasining kuchli rivojlanganligi, serpushtligi
ularning yashash uchun kurash va tabiiy tanlanishda saqlanib qolish imkonini beradi.