11-sinf biologiya imtihon savollari javoblari bilet-1

Muhit yaratish funksiyasi
muhit (litosfera, gidrosfera, atmosfera)ning fizik-kimyoviy xususiyatlarini
o‘zgartirish orqali tirik organizmlar yashashi uchun qulay sharoit yaratish bilan belgilanadi. Ushbu funksiya
yuqorida ko‘rib o‘tilgan energetik va destruktiv funksiyalar bilan bog‘liq. Aynan shu funksiya natijasida
quyid
agi muhim hodisalar ro‘y bergan: birlamchi atmosferaning gaz tarkibi va birlamchi okean suvining
tarkibi o‘zgardi, litosferada cho‘kindi jinslar qatlami, quruqliklarda esa unumdor tuproq qatlami hosil bo‘ldi.

---

Gaz almashinish funksiyasi 
tirik 
organizmlar tomonidan gazsimon moddalarni o‘zlashtirilishi va ajratilishi
orqali atmosferaning gaz tarkibi doimiyligini saqlab turishda aks etadi. Kislorod fotosintez jarayonida,
karbonat angidrid esa nafas olish jarayonida a
jraladi. Yer ostida hosil bo‘ladigan metan gazi metan hosil 
qiluvchi bakteriyalar tomonidan organik birikmalarning parchalanishi natijasida hosil bo‘ladi. Tirik
moddaning gaz almashinuv funksiyasiga destruktiv va muhit yaratish fun
ksiyalarining yig‘indisi sifatida
ham qarash mumkin.
Oksidlanish-qaytarilish funksiyasi
tirik organizmlarda sodir bo‘ladigan kimyoviy moddalarning
oksidlanishi va qaytarilishi jarayonlarida aks etadi. Masalan, fotosintez jarayonida karbonat angidrid gazi
uglevodgacha qaytarilsa, nafas olish jarayonida esa uglevodlar karbonat angidrid va suvgacha oksidlanadi.
Xemosintezlovchi temir bakteriyalari faoliyatida temir atomining oksidlanish darajasi o‘zgaradi. Ma’lumki,
sayyoramizda moddalarning harakatini Yerning tortish kuchi belgilaydi. Anorganik moddalar qiya
lik bo‘ylab
o‘z
-
o‘zidan yuqoridan pastga harakatlanadi. Daryolar, muzliklar, qor ko‘chkilari shunday harakatlanadi.
Tirik modda esa pastdan yuqoriga, okeanlardan quruqlik tomonga harakatlana oladi.
BILET-9 
1.
Rasmdagi biosferada oltingugurtning davriy aylanishini izohlang 
2. Ekosistemaning biomassasi va mahsuldorligi nimani ifodalaydi? 
3. Tekshirishlar natijasida i-RNK tarkibida 34% guanin, 18% uratsil, 28% sitozin, 20% adenin borligi
aniqlandi. Mazkur i-RNK uc
hun matritsa bo‘lgan DNK tarkibidagi nukleotidlarning % larini aniqlang.
3-savol javobi:
G
34%
U
18%
C
28% 
A
20%
i-RNKda _____|_________|_________|__________|______ 
unga matritsa bo‘lgan 
DNK da _____C
34%
_____A
18%
______G
28%
_____T
20%
_____ 
_____|||________||_________|||_________||______ 
G
34%
T
18%
C
28%
A
20% 
G%=34+28=62; C%=34+28=62; A%=18+20=38; T%=18+20=38.