11-savol: Tezkor qidiruv faoliyatini huquqiy tartibga solishda “ Tezkor qidiruv faoliyati to’g’risida” gi Qonunning ahamiyati

Birinchidan, “Tezkor-qidiruv faoliyati to’g’risida”gi qonun kirish qismida butun boshli qonunga ishlatilgan izohtalab tushunchalarga sharh bermaydi. Qonunning 3- moddasida qonunda ishlatilgan tushunchalar mazmuni yoritilishi kerak edi. Misol uchun qonunda, tezkor-qidiruv tadbirlariga ko’maklashuvchi shaxsga qo’yilgan talabning izohi yo’q. U har qanday shaxs bo’lishi mumkinligi yoki o’zgacha bir talablarning qo’yilishiga ahamiyat qaratilmagan. Shuningdek, 15-modda 2-qism 1-bandida “o’ta muhim va toifalangan obyektlar” tushunchasi keltirib o’tilgan. Bu tushunchaning izohi, uni tushunish uchun murojaat qilinishi lozim bo’lgan hujjatga havola keltirib o’tilmagan. Qonun chiqaruvchi, qonunda nazarda tutilgan izohtalab tushunchalarga izoh berishi lozim. “Tezkor qidiruv faoliyati to’g’risida”gi qonunda davlat siri, bank siri, tezkor-qidiruv ish yurituvi, kuryerlik jo’natmalari, muomala bo’lishi taqiqlangan tovarlar, idoraviy nazorat kabi tushunchalar qo’llanilgan. Ammo, bu tushunchalar mohiyati yoritilmagan.
Ikkinchidan, “Tezkor-qidiruv faoliyati to’g’risida”gi qonunda tezkor-qidiruv tadbirlari surishtiruv, dastlabki tergov mansabdor shaxsi topshirig’i bo’yicha, prokurorning so’rovi va topshirig’i bo’yicha o’tkazilganda ularning bu faoliyat jarayonidagi vakolatlari ifoda etilmagan. Prokuror qonunlarning ustidan nazorat o’rnatar ekan, qonun chiqaruvchi nima uchun, “Tezkor-qidiruv faoliyati to’g’risida”gi qonunning 20-moddasida tezkor-qidiruv tadbirlarini o‘tkazishda foydalanilayotgan yoki foydalanilgan kuchlar, vositalar, manbalar, usullar, tezkor-qidiruv faoliyati rejalari va natijalari, tezkor-qidiruv faoliyatini amalga oshiruvchi organlarning shtatdagi oshkor qilinmaydigan xodimlari hamda mazkur organlarga maxfiylik asosida ko‘maklashayotgan shaxslar to‘g‘risidagi, shuningdek tezkor-qidiruv tadbirlarini tashkil etish va o‘tkazish taktikasi haqidagi ma’lumotlarni tezkor-qidiruv faoliyatini amalga oshiruvchi organning tasdiqlangan qarori asosida oshkor etishga yo’l qo’ymoqda. Bu bevosita tezkor-qidiruv faoliyatini amalga oshiruvchi organning rahbarini prokurordan ham ustun ekanligini anglatmoqda. Aslida, qonun chiqaruvchi 20-moddada tegishli ma’lumotlarni oshkor etish tartibini quyidagicha izohlashi lozim edi: “… tegishli ma’lumotlar tezkor-qidiruv faoliyatini amalga oshiruvchi organ rahbari tomonidan prokurorning yozma roziligini olgan holda tasdiqlangan qaror asosida oshkor etilishi mumkin” deya izohlanishi lozim. Boisi, surishtiruv, tergov organi mansabdor shaxsiga ma’lum taqdim etish uchun prokurorning roziligi olinishi kerak.