11-mavzu. Nomukammal bozorlarda firmalar faoliyati

 
Keys stady. Reklama va ko’zoynaklar narxi 
Reklama tovar narxiga ta’sirida qanday effektga ega bo’ladi? Bir tarafdan reklama 
haridorlarning mahsulotni o’zidanda boshqacharoq turlarni tanlashga undasa, bozorlarni 
kamroq raqobatdosh qiladi,taklif qiluvchilar yuqoriroq narx belgilaydilar va 
korxonalarning talab chizig’i kamroq elastik bo’ladi. Boshqa tomondan reklama 
iste’molchilar uchun yahshi narx taklif qilayotgan firmani topib berishi mumkin. Bu xolda 

---

bozorlar ko’proq raqobatdosh bo’ladi va firmalarning talab chizig’i ko’proq elastik bo’ladi 
va narxlar pasayadi. 
Huquq va iqtisodiyot jurnalidagi 1972 yildagi maqolada iqtisodchi Li Ben ham 
reklamaning bu ikki ko’rinishini taxlil qildi. 1960 yillarda AQSHda turli shatlar hokimlari 
mutahassislar tomonidan reklama haqida turli qonunlarga ega bo’lgan bazi shtatlar 
ko’zoyonaklar uchun va ko’z imtixoni uchun reklamaga ruhsat berishgan edi. Biroq ko’p 
shtatlar taqiq qilgan. Misoli uchun Florida qonunida: 
Har inson korxona yoki korporatsiya uchun ... turli vositalar orqali to’g’ridan
to’g’ri yoki yondashib aniq yoki noaniq narx, kridit turlarini ko’rish yoki 
kattalashtiriladigan linzalar, oparvalar, mutloq ko’radigan yoki aniqlashtiradigan linzalar, 
ihtiyoriy optik xizmatlarni reklama qilish qonunga ziddir... Bu vaziyat jamiyat salomatligi,
havfsizligi va farovonligiga qaratilgan bo’lib, uning bo’limlari maqsad va vazifalarga 
erishishda erkin tushuntirilishi lozim. 
Profisional optik mutaxasislar reklamadagi taqiqlarni entuziyazim bilan 
taqiqlaydilar. 
Benham shtat qonunlarida reklamani tanqid qiluvchilar va yoqlovchilarni 
qarashlarini qanchalik asosli ekanini solishtirdi. Natijalar ta’sirli edi. Reklamani 
cheOrtiqigan shtatalrda ko’zoynaklar uchun ortacha 33 so’m to’lanadi. (bu ko’rsatkich 
ko’ringandek past emas. 1963 yildagi ko’rsatkich hozirgi kundagidan pastroq edi. 1963 
yilgi narxlarni xozirgi so’mga chaqadigan bo’lsak uni 7 barobar ko’paytirishga to’g’ri 
keladi.) reklamani cheOrtiqigan shatatlarda o’rtacha narx 26 so’m edi.
Shunday qilib, reklama o’rtacha narxni 20 %dan ko’proqqa kamaytirdi. 
Ko’zoynaklar bozorida va balkim boshqa ko’plab bozorlardagidek, reklama raqobatni 
rivojlantiradi va haridorlar uchun kamroq narxlarni taklif qiladi.