11-Mavzu. Muloqot texnologiyasi va texnikasi. Muloqot shakllari 4- topshiriq

2-topshiriq. Alisher Navoiyning til, so‘z haqidagi hikmatlarini daftaringizga ko‘chirib, ularning mazmunini o‘z so‘zlaringiz bilan izohlang.

Til shirinligi — ko’ngilga yoqimlidir; muloyimligi esa — foydali. Chuchuk til achchiqqa aylansa ko’pchilikka zarari tegadi; qanddan may tayyorlansa harom bo’ladi. Shirin so’z sof ko’ngillar uchun asal kabi totlidir; bolalar uchun muloyim tabiatli odam — halvofurush kabi sevimlidir.

***

Kimki, yolg’on so’zni birovga to’nkagay, o’z qora yuzini yog’ga bulaydi. Ozgina yolg’on ham ulug’ gunohdir; ozgina zahar ham halok qiluvchidir.

***

Har kimningki so’zi — yolg’on, yolg’onligi bilingach, uyatga qolg’on; yolg’onni chindek gapiruvchi so’z ustamoni — kumushga oltin qoplab sotuvchi zargar. Yolg’on-afsonalar bilan uyqu keltiruvchi yolg’onchi — uyquda alahlovchi. Yolg’on gapiruvchi g’aflatdadir; so’zning bir-biridan farqi ko’pdir, ammo yolg’ondan yomonroq turi yo’qdir.

***

Alisher Navoiy bobomiz o’zlarining ushbu hikmatli so’zlarida insondagi komillikka intiltiruvchi muhim omillar haqida juda chiroyli gaplarni gapirganlar. Ularga til shirinligi, g’azabni jilovlash, rostgo’ylik va kamtarlik misol bo’la oladi. Birinchi jumlada ular tilni shirin qilsak ya’ni muloyim bo’lsak insonlarda yaxshi taasurrot qoldirishimiz va o’zimiz ham yaxshilikka intilishimiz aytilgan. Yomon so’z esa bizni faqatgina yomonlikka olib keladi. Keyingi hikmatli so’zlarida yolg’on gapirishni zahar bilan tengligini va gunohi kattaligini ta’kidlab o’tganlar. Oxirida yolg’on gapiruvchilar va yolg’onning turi qanday bo’lmasin u g’aflatligini aytib o’tganlar.

3-topshiriq.Gaplarni uslubiy shakliga ko‘ra guruhlarga ajratib ko‘chiring. Nuqtalar o‘rniga nutq uslubiga xos so‘z yoki fe’l shaklini qo‘ying.

1. 
   Men bu gapni faqat tarjima vajidan aytayotganim yo‘q. Yozuvchi o‘z ona tilisi ustiga o‘z zamonasining boy, madaniy tilini bilmasdan qanot bog‘lamaydi. Buning misolini adabiyotimiz tarixida, hozirgi adabiyotimizda ham ko‘rishimiz mumkin (A.Q.)