11 mavzu: Massa almashinish jarayonlari. Ajratma olishning nazariy asoslari. Ajratuvchilar va ularga qo„yilgan talablar

Ekstraksiya jarayoniga ta‟sir qiladigan omillar. 
1. Gidrodinamik shart-sharoitlar. 
Massa almashinish koeffitsienti 
quyidagi tenglama bo‘yicha aniqlanadi: 

1
1



D
d
D
J
K
ik
K – massa almashinish koeffitsienti; 
J - biofaol modda diffuziyalanadigan material zarrachalarining qalinligi, 
m; 

---

D
id
– ichki diffuziya koeffitsienti, m
2
/s; 
d – diffuzion qavat chegarasining qalinligi, m; 
β – konvektiv diffuziya koeffitsienti, m/s. 
U barcha diffuziya koeffitsientlari o‘z ichiga olib, jarayonni gidrodinamik 
sharoitlariga mos ravishda o‘zgarishi mumkin. Konvektiv diffuziyani ro‘y 
bermasligi ya’ni xomashyo va ajratuvchini aralashtirishsiz konvektiv diffuziya 
nolga teng bo‘ladi, diffuziya qavatining qalinligi butun ajratuvchi yuzasining 
qalinligiga teng bo‘ladi. Harakatlanmaydigan suyuqlikda massa almashinish 
koeffitsienti xomashyoning ichki diffuziyasi va erkin molekulyar diffuziya 
bo‘yicha aniqlanadi.
D
d
D
J
K
ik


1
Bunday holat matseratsiyada xomashyo va ajratuvchini aralashtirmasdan 
ham ajratma olish imkonini beradi. Biroq uzoq davom etadi. Shunday ekan 
jarayonlar matseratsiya, perkolyasiya, reperkolyasiya va boshq. qisman bo‘lsada 
aralashtirish bilan borishi kerak. Bunday holatlarda massa almashinish faqat 
diffuziya koeffitsienti bo‘yicha aniqlanadi. 
ik
D
J
K
1

Bugungi kunda amaliyotda rotor-pulsatsion apparatda ajratma olish, 
ultratovush usulida ajratma olish ham aynan shu qonuniyatlar asosida amalga 
oshiriladi.