11-mavzu. Ma’lumotlar bazasi va ma`lumotlar bazasini boshqarish tizimlari

---

11-mavzu.  Ma’lumotlar bazasi va ma`lumotlar bazasini boshqarish tizimlari 

11.1.  Zamonaviy BTlari va ularning arxiterturalari 

11.2.  MBBTlarini standartlashtirish va rivojlanish istiqbollari 

 

11.1. Zamonaviy MBBT lari va ularning arxiterturalari  

Zamonaviy MBBT va uning vazifasi va imkoniyatlari haqida oldingi mavzularda 

tavsif  berib o`tilgan edi. Ushbu tavsifga qo`shimcha quyidagilarni keltiramiz.  

MBBTda har bir MB modeli quyidagi xususiyatlari bo`yicha tavsiflanadi:  

o  ma`lumotlar  tuzilmalarining  turi;  o  ma`lumotlar  ustida  bajariladigan 

amallar; o butunlikning cheklanganligi.  

MBBTning  asosiy  xususiyati  faqatgina  qiymatlarni  kiritish  va  saqlashni  amalga 

oshiruvchi  vositalar  bo`lmasdan,  uning  tuzilmasini  ham  berilishidir.  MBBT 

boshqaruvi ostidagi qiymatlar va ular tavsifi saqlanadigan fayllarni MB deb atash 

qabul qilingan.  

Biror  bir  dastur  uchun  maxsus  tashkil  qilingan  fayldagi  ma`lumotlarga  ishlov 

berishga nisbatan MBBT orqali ma`lumotlarga ishlov berish bir oz ko`proq vaqtni 

oladi.  Hozirgi  kunda  kompyuterlarning  texnik  imkoniyatlari  yuqori  bo`lganligi 

uchun  bu  vaqt  sezilmaydi.  Ammo,  MBga  biror  o`zgarish  kiritilsa  u  dasturiy 

mahsulotlarga ta`sir qilmaydi. MBBT har bir foydalanuvchiga qiymatlarga kirish 

imkoniyatini  yaratib  beradi.  Foydalanuvchi  MBBTning  quyidagi  xususiyatlari 

haqida  tushunchaga  ega  bo`lmasligi  mumkin:  o  qiymatlarning  xotirada  jismoniy 

joylashtirilishi  va  ularning  tasvirlanishi;  o  so`ralgan  ma`lumotlarni  izlash 

mexanizmi;  o  bir  vaqtning  o`zida  bir  xil  ma`lumotlarni  bir  necha  foydalanuvchi 

so`rovida  

tasvirlanishi  va  o`zgartirishda  vujudga  keladigan  muammolar  echimi;  o  ruxsat 

berilmagan kirishlar va nomutanosib o`zgartirishlarda himoyalash  

usullari;  

o

 

MBni  ishchi  holatda  doimo  saqlash  va  MBBTning  boshqa  ko`pgina 

xizmatlari.  

Oldingi  mavzularda  ta`kidlab  o`tilganidek,  MB  tushunchasi  avvalo  ko`p 

masalalarni  bir  nechta  foydalanuvchilar  tomonidan  echishga  qaratilgan.  Shu 

sababli, zamonaviy MBBTlarida ko`p foydalanuvchili texnologiyaning mavjudligi 

muhim  hisoblanadi.  Turli  vaqtlarda  bunday  texnologiyalarni  ro`yobga  chiqarish 

hisoblash  texnikasining  asosiy  xarakteristkalari  va  dasturiy  ta`minotning 

rivojlanishi  bilan  bog`liq  bo`lgan.  Ushbu  texnologiyalarni  xronologik  ketma  – 

ketlikda ko`rib chiqamiz.