11-mavzu Kuchning elementar ishi; uning analitik ifodasi. Kuchning chekli oraliqdagi ishi. Og‘irlik kuchi, elastiklik kuchi, tortishish kuchi, ishqalanish kuchi va aylanuvchi jismga qo‘yilgan kuchning ishi

 
 
5. Dumalashdagi ishqalanish kuchining ishi
. Radiusi R bo‘lgan g‘ildirak tekislik 
(sirt) ustida sirpanmasdan dumalasin. Unga В nuqtada sirpanishga qarshilik 
qiluvchi F
ish
ishqalanish kuchi ta ’sir qiladi. G‘ildirak sirpanmasdan dumalagani 
uchun В nuqtaning ko‘chishi ham bo‘lmaydi. F
ish
ishqalanish kuchining ishi nolga 
teng bo‘ladi.
Ma’lumki, sirtlaming deformatsiyalanishi natijasida dumalashdagi ishqalanish 
momenti hosil bo‘ladi (174-rasm); 
 

---

bu yerda: δ— dumalashdagi ishqalanish koeffitsiyenti; N — normal reaksiya 
kuchi. G ‘ildirakning tezliklar oniy m arkazi В atrofida aylanish ini nazarda tutsak, 
M momentning elementar ishi (91.13) ga ko‘ra 
(14.4.17)
 
formuladan aniqlanadi.
(14.4.17) da dφ bilan g‘ildirakning burilish burchagi belgilangan.
Agar M=const bo‘lsa, dumalashdagi ishqalanish momentining ishi quyidagicha 
bo‘ladi: 
(14.4.18) 
6. Qattiq jism ichki kuchlarining ishi.
Mexanik sistemaga tashqi kuchlardan 
tashqari ichki kuchlar ham ta ’sir qiladi. Agar sistema o ‘zgaruvchan bo‘lsa, ichki 
kuchlarning ishi nolga teng emas. Bunga snaryadning to‘p stvolidan otilib 
chiqishidagi hosil bo‘ladigan hodisani, ya’ni stvolning orqaga tepishini misol qilib 
keltirish mumkin. Bu hodisada stvol va snaryadga ta ’sir qiluvchi kuchning ishi 
nolga teng bo‘lmaydi.
Agar sistema o‘zgarmas, ya’ni qattiq jism dan iborat bo‘lsa, ichki kuchlar 
ishlarining yig‘indisi nolga teng. Buni quyidagicha isbotlash mumkin. Jismning 
ikkita M
1
va M
2
nuqtasining o‘zaro ta ’sir kuchlari ichki kuchlar bo‘lib, ta’sir aks 
ta’sir qonuniga ko‘ra F
12
= -F
21
(175- rasm).
F
12
va F
21
kuchlar elementar ishlarining yig‘indisi (14.4.5) ga ko‘ra 

---

(14.4.19)