11-mavzu. Kimyo va oziq-ovqat sanoati korxonasining ishlab chiqarish samaradorligi Reja

2. Korxona ishlab chiqarishni faoliyatini rivojlantirish yo‘llari.
Istemol bozorida faoliyat yurgizayotgan tarmoqlarning faoliyat yo‘nalishlari va salohiyati turlichadir. Ammo istemol bozorida ularning maxsulotlari differensiyalashgan (tabaqalangan). Iste’molchi sifatida ularning sifati baxolari o‘rtasida keskin farq bor. SHuning uchun monopolistik raqobat tashqi muxit raqobatidan afzal bo‘lishi uchun maxsulotlar differensiyalashuvining strategiyasini asosiy yo‘nalishi sifatida belgilab oladi.
-har qanday differensiya iste’molchi uchun o‘ziga xos ,,qimmatiga ega bo‘lishi kerak;
-bu qiymatlilik asosan istemolda samaradorligini oshirish foydalilikni yoki istemol tovari tannarxi oshirish hisobidan amalga oshirish;
-korxona o‘z differensiyasini himoya qila olishi kerak, xattoki raqobatchilar shunday imkoniyatlardan foydalanishiga ega bo‘lmasinlar; - bahoni oshirish potensial istemolchilar uchun maxsulot sifatini xizmat ko‘rsatish darajasini oshirish;
- agar maxsulot bozorda kam e’tiborli yoki o‘z o‘rniga ega bo‘lmasa korxona barcha yo‘llar bilan uni keskin suratga reklama qilishi lozim.
So‘nggi yillarda mamlakatimiz tijorat banklari hamda yangi tashkil topayotgan kredit institutlari o‘rtasida teng va beg‘araz raqobat vujudga kelmoqda. Bu esa tijorat banklari boshqaruv strategiyasining to‘g‘ri tanlanganligi, aktivlarning ishonchli joylashtirilganligi, majburiyatlarni bajarish va likvidlilikni ta’minlashda ijobiy natijalarga erishish zarurligi hamda shu asosda yuqori daromadga erishish mumkinligidan darak bermoqda.
Korxona bo‘yicha raqobatchilarni o‘rganishi raqobatni shakli va darajalarini aniqlash quydagi usullar orqali amalga oshiriladi:
-asosiy raqobatni aniqlash:
-kuchli va kuchsiz tomonlari, moliyaviy ahvoli bozordagi maqsadi ichki faoliyati xususiyati va boshqarish kabilardan iborat.
Raqobatchi ko‘rsatkichlari har bir sohada va xizmat turida o‘ziga xos xususiyatlarga ega. Ishlab chiqarish sohasida quvvatlarning joylashish manziliga mamlakat ishchilari bilan ta’minlanganligi, resurslari va boshqa xususiyatlari.
Bevosita ishlab chiqarish korxonasida shartli ravishda 2 guruxga bo‘linadi.
1.Turli ko‘rsatkichlarga joylashgan o‘rniga bog‘liq.
2.Turkum ko‘rsatkichlariga joylashgan faoliyatiga bog‘liq. Raqobatchilar holatlari ularning kurashdagi vaziyat talablaridan kelib chiqadi. Korxona faoliyati bilan tanishish va korxona xos bo‘ladigan ko‘rsatkichlar qo‘llash asosida quyidagi ma’lumotlarni keltirish mumkin. Raqobatchi ko‘rsatkichlari sifatida korxonani joylashgan manzili, xizmat ko‘rsatish vaqti, tovarlar va xizmatlarning asortiment kelajagi xizmat ko‘rsatish madaniyati narx bo‘yicha maxsulotlar sifatining o‘sishi moliyaviy barqarorlik qo‘shimcha xizmatlarni tavsiya etish va boshqa ko‘rsatkichlar ekspert baholash uslubi asosida ushbu ko‘rsatkichlar quydagi miqdorlarga ega bo‘ldi .
Respublikamizda ko‘pgina mazkur plastmassa mahsulotlarini ishlab chiqarish bo‘yicha raqobat salohiyatini tahlil qilishda moliyaviy ko‘rsatgichlar alohida o‘rin egallaydi chunki hozirda ko‘pgina korxona tashkilotlari debitor va kreditor qarzdorlikka ega bo‘lib ularni bartaraf etish bo‘yicha o‘z vaqtida tegishli chora tadbir ko‘ra olmayapdilar.
Korxonalarning moliyaviy natija ko‘rsatkichlarini qiyoslash uchun misolimizdagi ikkala korxonaning natija ko‘rsatkichlarini olamiz va quydagi jadvalda ularning, to‘lovga qodirlik, o‘z va qarz mablag‘lari nisbati, moliyaviy mustaqillik koeffitsientlari ustaf fondi,sof foyda kabi ko‘rsatkichlari orqali ifodalanadi.
Mamlakatimizda sanoat tarmoqlarining saloxiyatini o‘sib borishi bilan, ularning turli xildagi tara-upakovkalarga, shuningdek salqin ichimliklar mollariga bo‘lgan talab keskin o‘sib bormoqda. Natijada mazkur maxsulotlarni ishlab chiqaruvchi korxonalarning soni o‘rtasidagi raqobat kurashi xam kuchaymoqda.
O‘z navbatida, korxona ishlab chiqarilgan maxsulotlarning yuqori sifatligi, ularning yuqori sifatga egaliligi ularga bo‘lgan talab va extiyojni keskin oshishiga olib kelmoqda. Va raqobat bozorida mustaxkam o‘z o‘rniga egaligi va mavqeini saqlab qolmoqda.
Korxonalarning rivojlanishiga turli omillar ta’sir ko‘rsatmoqda bularning asosiy sabablardan biri territoriyada faoliyat yurgizishayotgan o‘nlab raqobatchi kichik tarmoqlaridir. Ular asosan xususiy aksioner hamda uyushmagan tarqoq kichik korxonalardan iborat.
Hozirgi bozor iqtisodiyotida bu tabiiy hol bo‘lib doimo atrofdagi mavjud tarmoqlar savdo sohalarini kuzatib borishadi bunda kuzatuv obekti sifatida:
1) Mavjud tovar asortimentlarining turlari :
2) Tovarlarning narx navolari:
3) Sifati, ularni qadoqlanishi upakovkalanishi,
4) Savdo tarmoqlarining ish vaqti:
5) Mol ta’minoti sohalari:
6) Xizmat ko‘rsatish sohalari va boshqalar:
Tovarshunos har 2-3 kunda mazkur kuzatuv materiallari asosida har bir tovar guruhlari bo‘yicha ma’lumotnoma tayyorlaydi. Ularni olib kelish grafiklarini kunlarini belgilaydi. Hozirgi paytda mol ta’minotida va xaridorlarni jalb qilishda muhim omil baho, narx-navo bo‘lib qolmoqda.
Bu ayniqsa oziq-ovqat maxsulotlariga o‘z aksini ko‘rsatmoqda. SHuning uchun savdo xodimlari raqobatchilardan farqli o‘laroq oyida 2-3 marta tovarlarga qo‘yilgan ustamalarni ko‘rib chiqishadi va ularni ayrimlarini pasaytirib aylanish tezligini oshirish tadbirlarani ishlab chiqishadi.
Bu esa umumiy iqtisodiy faoliyat sohasini kengaytirishga korxona daromadini rentabelligini 2,02 foizga oshirishga olib keldi. Hozirgi kunda tovarshunos marketologlar tomonidan har bir raqobatchi tarmoqlar faoliyatini o‘rnatib ularning ijobiy tomonlardan kerakli ibrat olib o‘zlarining o‘zlarini dasturlarini ishlab chiqishmoqda. Mol ta’minotida doimiy ta’minotchi korxonalar bilan uzviy aloqalar o‘rnatilib doimiy iste’molchi sifatida faoliyat yurgizmoqdalar.
Mazkur tadbirlar orqali korxona istemol bozorida o‘z mavqeini va vaziyatini egallab qolishi mumkin. Jamiyat mahsulotlarining raqobatdoshligining muxim elementi va bozor saloxiyatini belgilashning asosiy elementi bo‘lib narx-navo hisoblanadi.
SHunday kilib korxona tanlagan strategiyaga erishish uchun kuyidagi yunalishlarga ega bo‘lish kerak: