11-Mavzu: Jamoa tushunchasi va uning o’ziga xosliklari

                     18-mavzu: Ekologik va jismoniy tarbiya.  
 
 
REJA: 
1. Ekologik tarbiyaning mazmun va mohiyati.  
2. Jismoniy tarbiyaning asosiy maqsadi. 
3. Jismoniy madaniyat tarbiyaning tarkibiy qismidir. 
 
Tayanch so‘z va iboralar: ekologiya, ekologik tarbiya, ekologik ta‘lim, tabiiy 
boylik, atrof-muhit, iqlim, ekologik muvozanat, ekologik madaniyat.  
 
 
 
1. "Ekologiya" - yunoncha so'z bo'lib, tirik mavjudotlarning yashash sharoiti va 
tevarak-atrofdagi  muhit  bilan  o'zaro  munosabatlari  hamda  shu  asosda  yuzaga 
keladigan qonuniyatlarni o'rganadigan fandir.  
 
O'zbekiston  Respublukasi  Konstitusiyasining  18-moddasida  еr  va  еr  osti 
boyliklarini,  suv  manbalarini,  o'simlik  va  hayvonot  dunyosini  qo'riqlash,  bu 
boyliklardan ilmiy asosda, oqilona foydalanish, havo va suvni toza saqlash, tabiiy 
boyliklarni  uzluksiz  ko'paytirib  borishni  ta'minlash,  insonning  atrof-muhitni 
yaxshilash uchun chora va tadbirlar ko'rishi zarurligi ta'kidlangan. 
 
O'zbekiston  Respubilikasining  1992  yil  9  dekabrda  qabul  qilgan  «Tabiatni 
muhofaza  qilish  to'g'risida»gi  qonuni,  «Sog'lom  avlod  uchun»  ordenining  ta'sis 
etilishi,  shu  nomda  Davlat  dasturi,  «Ekologik  ta'lim  tarbiya  konsepsiyasi»ning 
ishlab  chiqilishi,  «Ekosan»  jamg'armasining  tuzilishi  mamlakatda  ekologik 
muammolarni bartaraf etishga kirishilganidan dalolatdir.  
 
Ayniqsa,  umumta'lim  maktablarida  ham  ekologik  yo'nalishdagi  sinflarning 
tashkil  etilishi,  bu  asosda  lisey  maktablarining  shakllanishi  yosh  avlodga  maktab 
partasidanoq  tabiatga  muhabbat  ruhida  tarbiya  berishga  astoydil  kirishilganini 
ko'rsatadi. Maktabni bitirib, mustaqil hayotga qadam qo'ygan har bir yosh, qanday 
ixtisos  egasi  bo'lishidan  qat'i  nazar,  ekologiya  va  tabiatni  muhofaza  qilishga  oid 
nazariy va amaliy bilimlarga ega bo'lishi kerak. 
 
Jamiyatning  iqtisodiy  rivojlanish  darajasi  qanchalik  yuqori  bo'lsa,  uning 
tabiatga ta'sir etish darajasi ham shunchalik ko'p bo'lar ekan. Aholi sonining tez 
o'sib borishi natijasida ekologik muammolar ham ko'payib bormoqda. Ayniqsa, 
еr, suv, energetika, oziq-ovqat bilan ta'minlash haqidagi muamolar butun dunyo 
(global)  muammolariga  aylanib  bormoqda.  Yer  bag'ridan  har  yili  120  mlrd. 
tonnadan ortiq turli xildagi xom ashyo, qurilish materiallari, yoqilg'ining qazib 
olinishi  va  sarf  qilinishi  tabiiy  boyliklar  miqdorining  kamayib  borishiga  sabab 
bo'lmoqda.  Ko'pgina  zararli  korxonalar,  zavodlarning  ham  oqar  suvga  yaqin 
joylashganigi  sababli  suv  havzalarini  toza  saqlash  muammo  bo'lib  borayotir. 
Markaziy  Osiyoda  yashayotgan  fuqarolarning  salomatligi  yomonlashib, 
kasalliklar  ko'paymoqda.  Yer  kurrasida  insonning  yashab  qolish-qolmasligi 
masalasi endi ekologik muammolarni еchishga bog'liq bo'lib qoldi.