11-мавзу. Cўнгги ўрта асрларда Марказий Осиё давлатларининг ташқи дипломатик, савдо-иқтисодий муносабатлари

Tayanch iboralar:
Марв масаласи, Маҳмудшоҳ, Дўстмуҳаммадхон, Шужоулмулк, Ибодулло қўзғолони, А.Женкинсон элчилиги, Пазухин элчилиги, А.Ф.Негри элчилиги, Е.К.Мейендорф, П.И.Демезон, Виткевич, Бутенев элчилиги, 1831 йил, “андижон кўча”, “қўқонлик оқсоқоллар”..

Ўрта Осиё ва Афғонистон ўртасидаги муносабатлар.

• Ўрта Осиё хонликлари 1747 йилда ташкил топган Афғонистон давлати билан бевосита қўшни бўлиб, унинг сиёсий жараёнларида фаол иштирок этган. Дастлаб Бухоро хонлиги билан Афғонистон ўртасида яхши муносабатлар ўрнатилади. Бухорода Шохмурод (1785-1800), Афғонистонда Темуршоҳ (1773-1793) ҳукмронлиги даврида бу икки давлат муносабатлари вақтинчалик кескинлашади. Бунга Марв масаласи сабаб бўлган эди.

Элчилар Бухоро амиридан Зомоншоҳнинг Афғонистон давлатининг хавфсизлиги учун Маҳмуднинг Афғонистонга жўнатилиши ёки Бухорода қамоққа олинишини сўраганлигини етказадилар

• Бунинг эвазига Бухоро амирига ҳар йили 600 афғон пули юбориб туриши ваъда қилинган. Хоразм хони ўз ҳузуридан паноҳ топган Маҳмудни Бухоро элчиларига тутқинликка бермагач, Шоҳмурод Маҳмуднинг афғон элчилари келмасдан илгарироқ Маккага ҳаж сафарига жўнаб кетганлигини баҳона қилиб хат юборади. Маҳмуд эса Хивада 14 ой яшаб, сўнг Эрон шоҳи ҳузурига бориб, унинг ёрдами билан 1801 йилда Зомоншоҳни енгиб тахтни эгаллайди.

XVI-XVI asrlarda Xiva xonligining diplomatik va savdo-iqtisodiy munosabatlari

• 1585 y. 11 noyabrda xivalik elchi Xo‘ja Muhammad elchiligi.
• 1646 y. 1 sentabrda xivalik elchi Nazar Nodirqulov elchiligi.
• 1667 y. 19 dekabrda Xiva elchisi Polad Muhammad.
• 1669 y. 13 iuyndarus elchisi Ivan Fedotov

XVI-XVII asrlarda

• Buxoro va Xiva xonliklariga Rossiyadan 12 marta elchilar kelishgan.
• 1583-1600 yy. Moskvaga 5 marta Buxoro elchisi, 2 marta Xiva elchisi bo’lishgan.

Ўрта Осиё билан Эрон муносабатлари

• Ўрта Осиё Эрон муносабатлари узоқ тарихий илдизга эга. Лекин бу муносабатлар вақти-вақти билан бузилиб турганлиги тарихдан маълум. Жумладан, 1740 йил Эрон шоҳи Нодиршоҳ афшор (1836-1747) Бухорони ўз қўлига осонгина қаршиликсиз киритиб, 1741 йилда Хивага қарши ҳужум уюштирган.