11-Ma'ruza. Mulohaza. Xulosa chiqarish Reja: Mulohaza tafakkur shakli va xulosa chiqarishning tarkibiy qismi sifatida

Shartli mulohazalar. Shartli mulohazalar narsa va hodisalarning orasidagi sababiy aloqadorlikni ifodalaydi. Bunday mulohazalarning birida sabab hodisa aks etsa, ikkinchisida oqibat hodisa aks etadi. Biror hodisaning kelib bunday mulohazalar shart bo’lganligi sababli bunday mulohazalar shartli mulohazalar degan nom olgan.
Shartli mulohaza deb, ikki mulohazaning “agar…u holda” mantiqiy bog’lovchisi yordamida bog’lanishidan hosil bo’lgan murakkab mulohazaga aytiladi.
Misol, “agar kuesh nuri suv zarrachalaridan kesib o’tsa, unda kamalak hosil bo’ladi”. “Agar” bog’lovchisidan keyin boshlanib, “… u holda” gacha davom etadigan mulohaza shartli mulohazaning asosi deyiladi; “… u holda” dan keyin keladigan mulohaza shartli mulohazaning natijasi deyiladi. Agar, shartli mulohazaning asosini A harfi bilan, natijasini B harfi bilan belgilasak, unda shartli mulohazaning formulasi :
“Agar A bo’lsa, u holda B”