11-Laboratoriya mashg’uloti

11-Laboratoriya mashg’uloti
Yorug’likda kraxmalni hosil bo`lishini aniqlash


Asbob va reaktivlar: Bir necha sutka (3-4 kun) qorong’ida saqlangan bargli xona o`simligi. Spirt va yod eritmasi. 10% li HCl, lampa. Oq chinni kristallizator, suv xammomi, shisha qalpoq. Qaychi, pintset, marmar donachalari, marmar uchun piyolacha. Qora qog’oz.
Fotosintez jarayonining mahsulotlaridan biri kraxmal hisoblanadi. Uning hosil bo`lishi uchun yorug’likning bo`lishi juda muhim. Buni biz nemis olimi Yu.Saks ishlab chiqqan usul bilan aniqlaymiz. Kraxmal o`simlikning nafas olish vaqtida ko`pgina fiziologik jarayonlarning o`tishida sarf bo`ladi. Qorong’i joyda saqlangan o`simlik bargida kraxmal parchalanib, shakarga aylanganligini oldindan aniqlab olish mumkin. Buning uchun qorong’i joyda saqlangan o`simlik bargi uzib olinib, qaynoq suvga botiriladi va so`ng spirtda qaynatilib rangsizlantiriladi. Oqarib qolgan bargga yod quyilsa bargning yuzi qizarib qolsa, kraxmalning parchalanib shakarga aylanganligini bildiradi. SHundan keyin yorug’likda kraxmal hosil bo`lishini aniqlash uchun quyidagi tajriba o`tkaziladi.
Ishning borishi. Tuvakdagi o`simlik suvga to`yg’azilib qorong’i joyga 2-3 kun qo`yilgandan so`ng, shu o`simlik bargi bandi bilan birga uzib olinadi. Barg yaprog’ini biror shakl yasalgan qora qog’oz bilan yopib, simqistirg’ich bilan mahkamlanadi va suvli stakanga solinib, usti shisha qalpoq bilan yopiladi. So`ngra u kuchli yorug’lik tushadigan joyga qo`yiladi. Fotosintez jarayoni yaxshi o`tishi uchun yorug’lik lampasidan ham foydalanish mumkin. Bundan tashqari bargga ko`proq miqdorda karbonat angidrid bilan ta`minlash zarur. Buning uchun marmar yoki oq bo`r solingan piyolachaga HCl yoki H<sub>2</sub>SO<sub>4</sub> kislota solib shisha qalpoq ichiga qo`yiladi. Oradan 1-2 soat o`tgandan so`ng barg shisha qalpoq ichidan olinib, uning ustiga kiygizilgan qog’oz olinib tashlanadi va barg tezda qaynab turgan suvga solinadi. Keyin spirtda qaynatilib rangsizlantiriladi. So`ngra ularni chinni yassi idishga solib, ustiga suyultirilgan yod eritmasi qo`yiladi. Agar yorug’lik ta`sirida kraxmal hosil bo`lsa u holda barg yaprog’idagi shakllar o`rni ko`k rangga bo`yaladi. Qorong’i qilingan joylari esa qizil rangga kiradi. Chunki bu joylarda kraxmal parchalanib shakarga aylangan. Qora qog’ozdagi turli shakllar o`rniga fotoplyonkadagi negativni olsa ham bo`ladi.
O`simlik bargiga tushirilgan shakllarni ko`rgazma uchun saqlab qo`yish ham mumkin. Ularni spirt solingan bankaga ozroq yod qo`shib, oynaga yopishtirilgan


Nazorat savollar:

1. 
   YAshil rangli barglarning fiziologik ahamiyati nima?
   
2. 
   Fotosintezni qishloq xo`jalik ekinlarining hosildorligini oshirishdagi ahamiyati?
   
3. 
   Kraus usuli bo`yicha pigmentlarni bo`linishi nimaga asoslangan?
   
4. 
   Fotosintez jarayonida yorug’lik qanday rol’ o`ynaydi?
   
5. 
   Barg pigmentlari qanday spektrdagi quyosh nurlarini yutadi?
   

Adabiyotlar
1.Alimova R.A. O‘simliklar fiziologiyasi va biokimyosi: o‘quv qo‘llanma. – T., 2013. – 320 b.
2.Alimova R.A., Sagdiyev M.T. O‘simliklar fiziologiyasi va biokimyosi: o‘quv q o‘llanma. – T., 2013. – 320 b.