11. Kristal panjara energiyasi. Born modeli.

114 Kimyoviy kinetikani o‘rganishning nazariy va amaliy ahamiyati (Kimyo, kinetika, reaksiya, tezlir, mexanizm, nazariya Demak kimyoviy kinetika formal va nazariyalarni o'rganuvchi qismlardan iborat bo'lib, kinetik nazariyalar asosida kimyoviy ta’siriaming mexanizmlari va reaksiyalarning borish qonuniyatlari yoritib beriladi. Kimyoviy reaksiyaning har taraflama asoslangan mexanizmini bilish ancha murakkab boiganligi uchun bir qancha nazariyalar taklif qilingan. Ularning asosiylari gazlarning molekulyar- kinetik nazariyasiga asoslanib taklif qilingan faol to'qnashishiar va faollashgan komplekslar (o'tar holat) nazariyasidir. Faollashgan komplekslar sifat nazariyasi asosida G.Eyring va M.Polyani (1935) statistik termodinamikaning matematik apparatidan foydalangan holda, reaksiyalarning absolyut tezliklari deb nomlangan miqdoriy nazariyani taklif qiiganlar. Eritmalarda boruvclii reaksiyalarning kinetikasi diffuzion mexanizm bo'yicha boradi va to'qnashishiar nazariyasi asosida tushuntiriladi. Eritmalardagi reaksiyalarning mexanizmi gazlardagiga nisbatan ancha murakkab, chunki boshlang'ich moddalarning molekulalari bir-biri bilan emas, balki erituvchi molekulalari bilan ham to'qnashadi. Eritmalarda molekulalar gazlardagiga nisbatan o'zaro ancha yaqin joylashgan va umumiy to'qnashishiar soni ko'p bo'lishiga qaramasdan ikkita ta’sirlashayotgan moddalarning o'zaro to'qnashishi qiyinlashadi, chunki buning uchun ular erituvchi qavatidan diffuziyalanib o'tishi kerak bo iib qoladi. Eritmalarda ko'pincha ion reaksiyalar borganligi sababli ularga erituvchining dielektrik singdiruvchanligi va eritmaning ion kuchi ta’sir qiladi. Eritmaning ion kuchi birlamchi va ikkilamchi tuz effektlarini keltirib chiqaradi. Kimyo sanoatida jarayonlami tezlashtirish usullarini islilab chiqish. xalal beruvchi qo‘shimcha reaksiyalarning tezligini kamaytirish, uskunalarni avtomatlashtirish borasida kimyoviy jarayonlarni vaqt birligi ichida sodir boiish qonuniyatlarini o‘rganish talab qilinadi.