11-боб. Аудиторлик танлаш, танлаш услуби ва натижаларини баҳолаш

а) биринчи тоифа рисклар -танлаш натижалари текшириладиган тўпламда жиддий хатолар мавжудлигидан далолат бериб, айни пайтда ушбу тўпламда бундай хатолар йўқ бўлганида тўғри гипотезани чиқариб ташлаш риски;
б) иккинчи тоифа рисклар -танлаш натижалари текшириладиган тўпламда жиддий хатолар йўқлигидан далолат бериб, айни пайтда ушбу тўпламда жиддий хатолар мавжуд бўлганида нотўғри гипотезани қабул қилиш риски.
Аудиторлик ташкилоти аудиторлик танлашнинг барча босқичларини ва унинг натижалари таҳлилини аудиторнинг ишчи ҳужжатларида акс эттириши шарт.
Шундай қилиб, аудитнинг аудиторлик далиллар, муҳимлик, аудиторлик риски, аудиторлик танлаш, аудиторлик амаллар ва аудиторлар фикри каби асосий категориялари ўзаро боғлиқ (11.1-расм).


11.1-расм. Асосий аудит категорияларининг ўзаро алоқадорлиги

Муҳимлик ва аудиторлик риски ўртасида ўзаро узвий боғлиқлик мавжуд: муҳимлик даражаси қанчалик юқори бўлса, аудиторлик риски шунча паст бўлади. Муҳимликнинг аудитни режалаштириш босқичида аниқланган дастлабки даражаси бухгалтерия ҳисоби ва ички назорат тизимини ўрганиш ҳамда баҳолаш жараёнида аниқлаштирилади. Агар аудитор тест ўтказиш натижасида ушбу тизимларнинг ишончлилиги ва самарадорлиги тўғрисида етарли далилларга эга бўлса, режалиштириш босқичида аниқланган муҳимлик даражаси, ажралмас риск ва назорат риски даражалари аудит жараёнида қўлланилиши мумкин. Акс ҳолда аудитор қабул қилинган муҳимлик даражасини ва аудиторлик риски компонентларини қайта кўриб чиқишлари лозим.

Муҳимлик ва аудиторлик риски даражалари ва бухгалтерия ҳисоби ва ички назорат тизимини тестдан ўтказиш натижаларига кўра аудит ҳажми аниқланади: меҳнат сарфи, аудиторлик далилларини тўплаш учун бажариладиган аудиторлик амалларининг таркиби ва тавсифи ва ҳ.к.
Аудиторлик далиллари асосида молиявий ҳисоботнинг ишончлилиги тўғрисида фикр шакллантирилади. Аудитни якунлаш натижаларига кўра ижобий ёки салбий хулоса тузилади.