11 – lekciya Topıraqlardın’ shorlanıwı ha’m batpaqlanıwının’ aldın alıw. Topıraqlardın’ shorlanıwına qarsı gu’resiwge qollanılatug’ın agromeliorativlik ilajlar. Reje

Dekorativ ag’ashlar otırg’ızıw.
Dekorativ ag’ashlardın’ a’hmiyeti sonda, olar suw resursların ko’beytedi, topıraqtın’ melioratvilik awhalın jaqsılaydı, izey suwlar qa’ddin to’menletedi, suwg’arılatug’ın atızlarda mikroklimat payda etedi.
Dekorativ ag’ashlar atız shetlerine ha’m suwg’arıw tarmaqları jag’alarına egiledi. Olar 5-6 qatar egilip, ulıwma eni 12-15 m boladı.
Almaslap egiw.
Shorlang’an jerlerde tuwrı almaslap egiw sistemasın qollanıw topıraqtın’ melioratvilik awhalın jaqsılaydı, o’nimdarlıg’ın asıradı. Almaslap egiw quramına jon’ıshqa, g’awasha, biyday, da’n, ot-jem ha’m baw baqsha eginleri kiritiledi. Usı eginler arasında jon’ıshqanın’ meliorativlik a’hmiyeti u’lken. Jon’ıshqa tez rawalanıp jer betin qaplaydı, topıraqtı ısıp ketiwden ha’m samal ta’sirinen saqlaydı, suwdın’ puwlanıwın kemeytedi.
- jon’ıshqanın’ tamırları teren’ge, izey suwlarg’a shekem baradı ha’m olardı transpiraciyag’a sarıplaydı;
- jon’ıshqa tamırları topıraqtın’ suw ha’m fizikalıq qa’siyetlerin jaqsılaydı;
- topıraq o’nimdarlıg’ın arttıradı (200-400 kg taza azot toplaydı).

64-su’wret. İzey suwlardın’ g’awasha (1) ha’m jon’ıshqa atızlarında
(2) jaylasıw qa’ddi.
Shorlang’an jerlerde qısqa rotaciyalı almaslap egiw engiziledi. Ortasha ha’m ku’shli shorlangan jerlerde bir meliorativlik atızı bar sxemalar engiziledi. Melioratvilik atızlarda tiykarg’ı eginler egilmeydi. Jer tegislew, shu’digarlaw, organikalıq to’gin beriw, shor juwıw ha’m siderat eginlerdi egiw jumısları islenedi.
Agrotexnikalıq ilajlar.
Shorlang’an ha’m batpaqlangan jerlerdin’ meliorativlik awhalın jaqsılaw ushın agrotexnikalıq ilajlardı o’z waqtında sapalı o’tkeriwdin’ a’hmiyeti u’lken.
Bunday agrotexnikalıq ilajlarg’a gu’zde jerdi teren’ shu’digarlaw (40 sm), ilimiy tiykarlang’an shor juwıw mu’ddeti ha’m normasına ha’m usılına a’mel etiw, erte ba’ha’rde hawa ısıp suwdın’ puwlanıwı baslanbastan aldın jerge islew beriw (tırmalaw, malalaw, chizellew, tegislew, mineral ha’m organikalıq to’gin beriw, eginlerdi egiw mu’ddeti, egis teren’ligi ha’m normasın saqlaw, eginler ko’gerip shıg’ıwı menen qatar aralarına islew berip toıpraq strukturasın jaqsılaw, ha’r bir suwg’arıwdan keyin qatar aralarına sapalı etip kul`tivaciya islew sıyaqlı) jumıslar kiredi.