109-gurux mustаqil ish

14.4. Tsiklik sirtlar. 
Markazi biror yo'naltiruvchi chizihha tegishli aylananing xarakatidan hosil bo'lgan 
sirt tsiklik sirt deyiladi. Bunda xarakatlanayotgan aylana sirt yasovchi deyiladi. 
Yasovchi aylanalar markazlarininggeometrik o'rni m (m1 m2) tsiklik sirtning 
markazlar chizihi deb yuritidadi. (141-chizma). 
Xarakat davomida yasovchi aylananing radiusi o'zgaruvchan va uzgarmas bo'lishi 
mumkin. 
Aylana 
tekisligi 
markazlar 
chizihiga 
perpendikulyardir. 
14.5. Naysimon sirtlar. 
a) Markazi berilgan m egri chizih bo'ylab surilayotgan o'zgaruvchan radiusni 
aylanani harakatlantirishdan xosil bo'ladigan tsikliklar naysimon sirtlariga misol 
bo'la oladi. 
Agar naysimon sirt yasovchisi aylananing radiusi o'zgarmas bulsa, bunday sirt 
truba sirt deyiladi. O'hi to'gri chizih bo'lgan truba sirt aylanish tsilindri 
bo'ladi.(142-chizma). 

---

141-chizma 142- chizma 
141 va 142-chizmalardagi tsiklik sirtlar proektsiyalarini yasashda yasash 
ishlarini 
sodalashtirsh maksadida
, markazi sirtning markazlar chigihi bo'yicha. 
xarakatlanayotgan sferalarni kamrab oluvchi urinma sirtlar yasalgan. Buning uchun 
hator sferalarda urinuvchi egri chizih yasalgan. Sferaning vint chizihi bo'yicha 
xaratidan vintli truba sirti hosil bo'ladi. Vintsimon trubali sirtga prujina misol bo'la 
oladi. 
14.6. Kanal sirtlar 
Tsiklik sirtning yana bir turi kanal sirtdir. Kanal sirtining shakli bir tekis uzluksiz 
o'zgarib 
boruvchi 
yopih 
chizikning 
xarakatlari 
xosil 
buldai 
143-chizma 144-chizma 
143-chizmada ikkinchi tartibli tsilindr va to'hri burchakli prizma sirtlarini 
ho'llaydigan mufta vazifasini o'tovchi kanal sirtini yakhol tasviri ko'rsatilgan. 
Yasovchi sifatidan turtinchi tartibli egri chizik olingan. Uniig tekisligi harakat 
davomida hamma vaht yo'naltiruvchi 1 o'kka pendikulyar bo'lib holadi. 1 egri 
chizigi tsilindr bilai ulanish kismida ikkita ustma-ust tushgan ikkinchi tartibli egri 
chiziklarga (aylanaga) ajratiladi. 
Grafik (topografik) sirtlar hosil bo'lishi xech handay geometrik konunga 
bo'ysunmagan sirtlar grafik sirtlar deyiladi, bunday sirtlar shu sirtlarga yotgan bir 
tipdagi bir necha chizik orhali tasvirlanadi. 144-chizmada grafik sirtiga misol 
keltirilgan. Tonografiyada er sirtining relevri gorizontal chizihlar or-kali 
tasvirlanadi. Shunday gorizontallar bilan tasvirlangan sirt topografik sirt deyiladi.